KIZ ÇOCUĞUNDA İLK ADET KANAMASININ GECİKMESİ VEYA OLMAMASI
(PRİMER AMENORE)
Öncelikle konu ile ilgili bazı kavramları açıklayarak yazımıza
başlayalım.
Puberte : Türkçedeki karşılığı “ergenlik dönemi” olan bir zaman dilimidir. Bu zaman diliminde çocuk vücudu, bir dizi değişiklikten geçerek üreme kabiliyetinin de kazanıldığı erişkin insan formuna ulaşır.
Telarşe: Meme tomurcuğunun belirmesi anlamına gelir.
Pubarşe: Genital bölgede tüylenmenin başlamasıdır.
Menarş: Kız çocuğun gördüğü ilk adet kanamasına verilen isimdir.
İlk adet kanamasının başlamasındaki gecikmeyi, tek başına ele almak çok doğru bir yaklaşım değildir. Konuyu daha çok ergenlik ve gelişim problemleri şeklinde ele almak, daha erken ve doğru yaklaşımlara yol açacaktır.
Sadece adet kanamasının başlayıp başlamamış olması yönünden konuya yaklaşıldığında; bir kız çocuğu 16 yaşına geldiği halde halen adet olmamış ise bir menarş gecikmesinden veya primer amenoreden bahsedilir.
Kız çocuklarından ergenliğin ilk belirtisi meme tomurcuklanmasıdır (telarşe) ve ortalama 10,8 yaş civarında başlar. İkinci ergenlik aşaması ise genital bölgede tüylenmenin başlaması (pubarşe) dir ve ortalama 11 yaş civarında gerçekleşir son aşama ise ilk adet kanamasının başlamasıdır ve ortalama 12 yaş civarında gerçekleşir.
Yukarıda bahsedilen ergenlik aşamaları ile ilgili olarak verilen yaşlar ortalama yaşlardır, ülkeye, ırka, iklime göre değişiklikler gösterirler.
16 yaşına geldiği halde adet olmama durumu 1/1000 den daha az kız çocuğunda karşımıza çıkmaktadır. Fakat genelde konuyu incelemeye almak için 16 yaşına kadar beklemek gerekmez. Örneğin bir kız çocuğu 14 yaşına geldiği halde halen meme tomurcuklanması başlamamış ise bu estrojen salgısı ile ilgili bir probleme işaret edebilir ve bu kız çocuğunu daha fazla beklemeden incelemeye almak yerinde bir yaklaşım olur.
Kız çocuklarında adet görmenin gecikmesi veya hiç bir zaman olmamasına yol açabilecek değişik nedenler bulunmaktadır. Bunların başlıcaları aşağıda sıralanmıştır:
1- Kromozomal nedenler: Doğuştan gelen değişik kromozomal bozukluklar adet görmeyi engelleyebilir. (Turner sendromu gibi durumlar). Yine kromozomlardaki bazı kopmalar ve eksiklikler yumurtalıkların çalışmamasına neden olabilir ( hiç adet olmamanın en sık nedeni bu durumdur)
2-Çeşitli kronik hastalıklar. Örneğin diyabet, tiroit bezinin hastalıkları, doğuştan gelen kalp hastalıkları adet görmenin gecikmesine yol açabilir.
3-Vücut ağırlığının çok düşük olması: Kadınların adet olabilmesi için vücutlarındaki yağ oranının %17 nin üstünde olması gerekmektedir. Bu oranın altına düşüldüğünde adetler kesilir veya hiç başlamaz.
4-Anorexia, Bulimia gibi yeme bozuklukları ve bununla bağlantılı psikiyatrik bozukluklar.
5-Aşırı egzersiz. Özellikle bir spor dalında düzenli ve aşırı yapılan çalışmalar adet başlangıcını geciktirmektedir. Adet kanamaları başlamazdan önce böyle ağır bir atletik eğitim programına dahil olan kız çocuklarında; her bir yıllık ağır egzersiz adet kanamalarını yaklaşık 0,4 yıl geciktirmektedir.
6- Doğuştan gelen anatomik bozukluklar. Örneğin rahmin veya vajinanın olmaması (vakaların %15 i bu gruptadır ve ikinci en sık nedendir)
7-Daha erken yaşlarda alınan kemoterapi, radyoterapi vs. nedeni ile yumurtalıkların zedelenmiş olması.
8- Beynin hipotalamus ve hipofiz bölgelerinin tümörleri adet görme mekanizmasını engelleyebilir.
Ana hatları ile anlatmaya çalıştığımız bu tablo ile yani 14 yaşına geldiği halde halen göğüs tomurcuklanması, genital tüylenmesi başlamamış bir kız çocuğu söz konu olduğunda yapılacak şey en kısa zamanda bir pediatrist veya jinekolog ile temasa geçmek olmalıdır.
Yapılacak incelemeler, altta yatan nedeni ortaya koyacak ve tedavi edilebilir bir tablo ise gerekli tedavinin bir an önce başlanmasını sağlayacaktır.
Puberte : Türkçedeki karşılığı “ergenlik dönemi” olan bir zaman dilimidir. Bu zaman diliminde çocuk vücudu, bir dizi değişiklikten geçerek üreme kabiliyetinin de kazanıldığı erişkin insan formuna ulaşır.
Telarşe: Meme tomurcuğunun belirmesi anlamına gelir.
Pubarşe: Genital bölgede tüylenmenin başlamasıdır.
Menarş: Kız çocuğun gördüğü ilk adet kanamasına verilen isimdir.
İlk adet kanamasının başlamasındaki gecikmeyi, tek başına ele almak çok doğru bir yaklaşım değildir. Konuyu daha çok ergenlik ve gelişim problemleri şeklinde ele almak, daha erken ve doğru yaklaşımlara yol açacaktır.
Sadece adet kanamasının başlayıp başlamamış olması yönünden konuya yaklaşıldığında; bir kız çocuğu 16 yaşına geldiği halde halen adet olmamış ise bir menarş gecikmesinden veya primer amenoreden bahsedilir.
Kız çocuklarından ergenliğin ilk belirtisi meme tomurcuklanmasıdır (telarşe) ve ortalama 10,8 yaş civarında başlar. İkinci ergenlik aşaması ise genital bölgede tüylenmenin başlaması (pubarşe) dir ve ortalama 11 yaş civarında gerçekleşir son aşama ise ilk adet kanamasının başlamasıdır ve ortalama 12 yaş civarında gerçekleşir.
Yukarıda bahsedilen ergenlik aşamaları ile ilgili olarak verilen yaşlar ortalama yaşlardır, ülkeye, ırka, iklime göre değişiklikler gösterirler.
16 yaşına geldiği halde adet olmama durumu 1/1000 den daha az kız çocuğunda karşımıza çıkmaktadır. Fakat genelde konuyu incelemeye almak için 16 yaşına kadar beklemek gerekmez. Örneğin bir kız çocuğu 14 yaşına geldiği halde halen meme tomurcuklanması başlamamış ise bu estrojen salgısı ile ilgili bir probleme işaret edebilir ve bu kız çocuğunu daha fazla beklemeden incelemeye almak yerinde bir yaklaşım olur.
Kız çocuklarında adet görmenin gecikmesi veya hiç bir zaman olmamasına yol açabilecek değişik nedenler bulunmaktadır. Bunların başlıcaları aşağıda sıralanmıştır:
1- Kromozomal nedenler: Doğuştan gelen değişik kromozomal bozukluklar adet görmeyi engelleyebilir. (Turner sendromu gibi durumlar). Yine kromozomlardaki bazı kopmalar ve eksiklikler yumurtalıkların çalışmamasına neden olabilir ( hiç adet olmamanın en sık nedeni bu durumdur)
2-Çeşitli kronik hastalıklar. Örneğin diyabet, tiroit bezinin hastalıkları, doğuştan gelen kalp hastalıkları adet görmenin gecikmesine yol açabilir.
3-Vücut ağırlığının çok düşük olması: Kadınların adet olabilmesi için vücutlarındaki yağ oranının %17 nin üstünde olması gerekmektedir. Bu oranın altına düşüldüğünde adetler kesilir veya hiç başlamaz.
4-Anorexia, Bulimia gibi yeme bozuklukları ve bununla bağlantılı psikiyatrik bozukluklar.
5-Aşırı egzersiz. Özellikle bir spor dalında düzenli ve aşırı yapılan çalışmalar adet başlangıcını geciktirmektedir. Adet kanamaları başlamazdan önce böyle ağır bir atletik eğitim programına dahil olan kız çocuklarında; her bir yıllık ağır egzersiz adet kanamalarını yaklaşık 0,4 yıl geciktirmektedir.
6- Doğuştan gelen anatomik bozukluklar. Örneğin rahmin veya vajinanın olmaması (vakaların %15 i bu gruptadır ve ikinci en sık nedendir)
7-Daha erken yaşlarda alınan kemoterapi, radyoterapi vs. nedeni ile yumurtalıkların zedelenmiş olması.
8- Beynin hipotalamus ve hipofiz bölgelerinin tümörleri adet görme mekanizmasını engelleyebilir.
Ana hatları ile anlatmaya çalıştığımız bu tablo ile yani 14 yaşına geldiği halde halen göğüs tomurcuklanması, genital tüylenmesi başlamamış bir kız çocuğu söz konu olduğunda yapılacak şey en kısa zamanda bir pediatrist veya jinekolog ile temasa geçmek olmalıdır.
Yapılacak incelemeler, altta yatan nedeni ortaya koyacak ve tedavi edilebilir bir tablo ise gerekli tedavinin bir an önce başlanmasını sağlayacaktır.
Op.Dr.Hüseyin ŞENYURT
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSM: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSM: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]