AMENORE (adet görmeme)
Adet olmama durumuna tıp dilinde "amenore" adı verilir.Esas olarak iki başlık altında incelenir:
1. Primer Amenore:Bir kız çocuğu 16 yaşına kadar hiç adet olmadı ise bu başlık altında incelenir.
2. Sekonder Amenore:Daha önce düzenli adet olan bir kadın 6 ay süre ile, veya daha önce düzensiz adet olan bir kadın 12 ay süre ile hiç adet olmaz ise bu başlık altında incelenir.
Üreme çağında olan bir kadında,başka bir sağlık problemi de yoksa ve cinsel olarak ta aktif ise ;ekarte edilmesi gereken ilk durum gebeliktir.Fakat adet olmamaya neden olabilecek gebelik dışı de pek çok neden bulunmaktadır.Adet olamama kendi başına bir hastalık değildir,sadece bir belirtidir.amenore nadiren ciddi bir sağlık probleminden kaynaklanır.Fakat neden adet olunmadığının bilinmemesi ciddi bir stres kaynağı olabilir.Bu nedenle en kısa zamanda doktorunuza başvurup durumunuzun incelenmesini sağlamalısınız.Amenoreye neyin neden olduğuna göre ilave belirtilerde oluşabilir örneğin:göğüsten süt gelmesi,başağrısı,görme problemleri,tüylenme gibi.
1. Primer Amenore:Bir kız çocuğu 16 yaşına kadar hiç adet olmadı ise bu başlık altında incelenir.
2. Sekonder Amenore:Daha önce düzenli adet olan bir kadın 6 ay süre ile, veya daha önce düzensiz adet olan bir kadın 12 ay süre ile hiç adet olmaz ise bu başlık altında incelenir.
Üreme çağında olan bir kadında,başka bir sağlık problemi de yoksa ve cinsel olarak ta aktif ise ;ekarte edilmesi gereken ilk durum gebeliktir.Fakat adet olmamaya neden olabilecek gebelik dışı de pek çok neden bulunmaktadır.Adet olamama kendi başına bir hastalık değildir,sadece bir belirtidir.amenore nadiren ciddi bir sağlık probleminden kaynaklanır.Fakat neden adet olunmadığının bilinmemesi ciddi bir stres kaynağı olabilir.Bu nedenle en kısa zamanda doktorunuza başvurup durumunuzun incelenmesini sağlamalısınız.Amenoreye neyin neden olduğuna göre ilave belirtilerde oluşabilir örneğin:göğüsten süt gelmesi,başağrısı,görme problemleri,tüylenme gibi.
Nedenleri
Sekonder Amenore
Primer amenoreye göre daha sık görülür.Sık görülen nedenleri aşağıda sıralanmıştır.
· Gebelik:Üreme çağındaki kadınlarda,adet görmemenin en sık görülen nedenidir.
· Doğum kontrol hapları ve enjeksiyonları:Gebelikten korunma için hap veya enjeksiyon şeklinde ilaçları kullanan bazı kadınlarda adet kanamalarının olmadığı görülmektedir.Aynı durum hormonlu rahim içi araç (MIRENA) taşıyanlarda da olabilmektedir.
· Emzirme:Emzirme döneminde olan çoğu kadın adet olmaz.Fakat bu durum gebelikten korunma anlamına gelmez,mutlaka güvenilir bir metotla korunmalıdırlar.
· Stres:Zihinsel stresler,hipotalamus adı verilen beyin bölgesinin işlevlerini değiştirerek adet düzenini bozabilirler.Stres faktörü ortadan kalktıktan sonra adet düzeni normale döner.
· İlaçlar:Bazı ilaçlar adet görmeyi engelleyebilirler.Örneğin antidepresanlar,antipsikotikler,kortizon türevleri,bazı kemoterapi ilaçları.
· Hormonal dengesizlik:Adet görmemenin sık görülen nedenlerinden biri Polikistik Over Sendromudur.Bu kişilerde östrojen ve androjen (erkeklik hormonu) seviyeleri sabit ve yüksek seyreder.(normalde bu hormonların aylık bir dalgalanma gösterir).Bu kişilerde yumurtlama mekanizması iyi çalışmaz ve adetler tamamen kesilebilir.Adet görmemenin yanında obezite,tüylenme ,sivilce gibi problemler de görülür.
· Düşük vücut ağırlığı(aşırı zayıflık):Aşırı zayıflık,bir dizi hormonu etkiler ve yumurtlama durur.Aşırı spor yapanlarda,balerinlerde,anoreksiya ve bulimi olanlarda adetler kesilebilir.BMI 19 dan az olanlarda adet kanaması olmaz (BMI normalde 20-25 arasında olmalıdır).BMI hesaplamak için tıklayınız
· Ağır egzersiz:Yoğun fiziki çalışmayı gerektiren sporlar ve işler;vücuttaki yağ oranının azalması (vücut ağırlığının en az %17 si yağ olmalıdır aksi takdirde adet kesilir),yüksek enerji harcaması veya yarattıkları stres nedeni ile adet kesilmesine neden olabilirler.Uzun mesafe koşan kadınların (haftada 130 km ve üzeri) %50 de balerinlerin %44 de adet kanamaları kesilir.
· Tiroit problemleri:Az çalışan tiroit bezi (hipotiroidi) adet düzensizliklerine ve hatta adetin kesilmesine neden olabilmektedir.Tiroit bozuklukları "Prolaktin" hormonunun seviyelerini de etkileyerek adet düzenini değiştirebilmektedirler.
· Hipofiz tümörleri:Beynin ortasında bulunan, bezelye büyüklüğünde bir salgı bezi olan hipofizin tümörleri, özellikle de prolaktin salgılayanları adet düzenini bozabilir ve hatta adetlerin kesilmesine neden olabilir.Bu tip tümörlerde ilaç tedavisi veya cerrahi tedavi önerilebilir.
· Rahim içi yapışıklıklar:kürtaj (özellikle kazıma şeklinde yapılan kürtajlar),sezaryen ve miyomektomi (miyomların alınması ameliyatı) sonrasında rahim içinde yapışıklıklar oluşabilir (Asherman sendromu).Bu yapışıklıklar adetin azalmasına veya ileri derecede ise tamamen kesilmesine neden olabilirler.
· Erken menopoz(primer over yetmezliği):Normalde 45-55 yaşları arasında gerçekleşen menopoz, bazı kadınlarda yumurtalık rezervinin erken tükenmesi sonucu 40 yaşından önce gerçekleşebilmektedir.Bu durumda adet kanamaları da kesilmektedir.Sıklıkla bunun nedeni bulunamaz fakat bazı vakalarda genetik faktörler veya otoimmün rahatsızlıklar tespit edilebilir.
Primer Amenore
Ergenlik çağındaki kızların %1 den azında görülmektedir(yaklaşık %0.3).En sık nedenleri
· Kromozomal anormallikler:Bazı kromozomal bozukluklar bu tabloya neden olabilmektedir.Bu kişilerin yumurtalıklarında genellikle yumurta bulunmaz ve ancak dışarıdan verilecek hormon ilaçları ile adet olabilirler.
· Hipotalamik bozukluklar:Beynin bir bölgesi olan hipotalamusu ilgilendiren bozukluklar adet görmeye engel olabilir.Aşırı egzersiz,yeme bozuklukları(bulimi,anoreksi),fiziksel ve psikolojik stresler bu bölgenin fonksiyonları bozabileceği gibi,bu bölgenin tümörleri de fonksiyonlarda bozulmaya yol açabilir.
· Hipofiz hastalıkları:Hipofiz bezinin tümörleri ve fonksiyon bozuklukları adet görmeyi engelleyebilir.
· Cinsel organların gelişme bozuklukları:Kız bebek anne karnında gelişirken:rahim,rahim ağzı ve vajinada değişik derecelerde gelişme bozuklukları ve hatta hiç gelişmemesi söz konusu olabilir.Böyle bir durumda da adet görülmeyebilir.Bazen kızlık zarı tamamen kapalı olabilir bu durumda adet kanaması olduğu halde ,kan dışarı akamadığı için adet görmediği zannedilebilir.
Teşhis
Adet görememe nadiren hayatı tehdit edecek ciddiyette bir problemden kaynaklanır.Doktorunuz öykünüzü öğrendikten ve muayenenizi yaptıktan sonra bir dizi tetkik isteyebilir:Bunların başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.
· Gebelik testi:Muhtemelen doktorunuzun isteyeceği ilk test olacaktır.
· Kan testleri:Tiroit hormon seviyeleriniz,prolaktin hormonu seviyesi; tüylenmesi olan kadınlarda androjenler(erkeklik hormonu) ölçülebilir.
· Görüntüleme metotları:Özellikle beyin içi oluşumlar ve üreme organlarının yapısını incelemeye yönelik,ultrason, tomografi,MR gibi tetkikleri yaptırmanız istenebilir.
· Laparoskopi veya histeroskopi:cinsel organlarının yapısını incelemek açısından baş vurulabilecek yöntemlerdir.
Tedavi
Adet kesilmesinin nedenine göre doktorunuz değişik tedavi yaklaşımlarında bulunabilir.Stres durumunuz,kilonuz ve fizik aktivite durumunuza göre yaşam tarzınızı değiştirmeniz istenebilir.Yeme bozukluklarında (anoreksi,bulimi)uygun psikiyatrik yaklaşımlar problemi çözecektir.Polikistik over olduğunuz düşünülüyorsa doğum kontrol hapı veya gestajen denilen türde ilaçlar kullanmanız istenebilir.Tiroit veya hipofiz bezi ile ilgili problemlerin varlığında tedavi bu rahatsızlıkların tedavisi ile sağlanır (ilaç veya cerrahi).Kızlık zarının kapalı olduğu durumlarda,kızlık zarına yapılacak çok basit bir cerrahi müdahale ile sorun giderilebilir.
Op.Dr.Hüseyin ŞENYURT
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSN: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSN: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]