DIŞ GEBELİK (ektopik gebelik , ekstrauterin gebelik)
dış gebelik ve normal gebelik
Döllenme ile başlayan gebelik, normal şartlarda bu gebeliğin rahmin içine yerleşmesi ile devam eder.Dış gebelikte ise gebelik rahmin içinde değil başka bir yerde sıklıkla da tüplerde yerleşerek büyümeye başlar.Daha az sıklıkla da gebelik yumurtalıklar, rahmin boyun kısmı (serviks) veya karın boşluğuna yerleşerek büyümeye başlar.
Dış gebeliğin yerleştiği organlar, gebeliği sürdürmek için gerekli ortamı sağlayamadığı için büyümekte olan dış gebelik yerleştiği yerin etrafındaki dokuları tahrip eder ve kendi haline bırakıldığı takdirde bir süre sonra hayatı tehdit edebilen bir iç kanama ile karşımıza çıkabilir.
Belirtiler:
Dış gebelik olan bir kadında, normal bir gebeliğin belirtileri (adet gecikmesi, memelerde hassasiyet, bulantı, uykuya eğilim) olabilir, yapılacak gebelik testi müspet çıkabilir. Fakat bazı durumlarda da gebelikle ilgili hiç bir belirti bulunmayabilir.Dış gebelik normal bir gebelik gibi devam edemeyeceği için bir süre sonra bir takım uyarı işaretleri ortaya çıkacaktır. Bunlar
Ne zaman doktora gitmeliyim?
Neden olur?
Normal şartlarda döllenme tüplerin 1/3 dış kısmında gerçekleşir ve daha sonra 7-8 gün süren bir yolculukla gebelik rahim içindeki boşluğa gelip yerleşir. İşte bu yolculuk sırasında bir nedenle gebelik tüp içinde takılıp kalırsa, tüpün duvarına tutunup orada büyümeye başlar. Bunun nedeni genellikle tüpün bir nedenle (geçirilmiş iltihaplar, ameliyatlar) zarar görmüş olması gebeliğin içinde rahat bir şekilde ilerleyip rahme ulaşmasına engel olmasıdır.
Risk faktörleri
Yaklaşık olarak her 1000 gebelikten 20 nin dış gebelik olduğu tahmin edilmektedir. Dış gebelik oluşma ihtimalini artıran faktörler aşağıdadır.
Komplikasyonlar
Dış gebelik gelişen bir kadının maruz olduğu riskler çok yüksektir. Tedavi sonucu üreme organlarının kaybı, kısırlık ve hatta tüplerin yırtılıp kanaması sonucu hayati riskler dahi oluşabilir
Teşhis
Doktorunuz dış gebelikten şüphelendiği takdirde yapacağı muayene ile tüpleriniz ve yumurtalıklarınızda bir kitle veya hassasiyet olup olmadığını değerlendirecektir. Yapılacak muayene genelde tek başına teşhis için yeterli olmayacaktır ve sizden kan testleri ve ultrason istenecektir.Teşhisin netleştirilemediği durumlarda kan testleri ve ultrasonu bir kaç gün aralarla tekrarlamak gerekebilir.
Teşhis amacı ile sık başvurulan yöntemlerden biri 48 ara ile yapılan β HCG ölçümleridir.Gebelikle birlikte yükselmeye başlayan bu hormon ,normal şartlarda 48 saatte bir katlanarak yükselir(100-200-400 gibi). 48 saat ara ile yapılan ölçümlerde β HCG seviyesi katlanarak artmıyorsa (100-170-200 gibi) , dış gebelik şüphesi artar.
β HCG değeri 1500 üzerine çıktığında , vajinal ultrasonda gebelik kesesinin rahim içinde görülmesi gerekir.Eğer kese görülmüyorsa bir şeylerin yolunda gitmediği konusunda uyarıcı olabilir.Karın içi şiddetli kanama, şok tablosu ile gelenlerde ise acil cerrahi müdahale gerekebilir.Bu durumda operasyon sırasında hem dış gebelik tespit edilir hemde cerrahi tedavisi yapılır.
Tedavi
Pratik olarak gebelik rahmin dışında gelişmesini devam ettiremez.Hayatı tehdit edebilen durumlara engel olabilmek için dış gebeliğin mutlaka sonlandırılması gerekir.Dış gebeliğin erken teşhis edildiği durumlarda methotrexate adı verilen ilaç uygulanarak dış gebelik sonlandırılabilir. Bu ilacın uygulandığı durumlarda β HCG seviyesi belli aralıklarla kontrol edilerek sıfıra düşmesi beklenir. Bazı vakalarda hormon seviyesindeki düşüş istendiği gibi olmaz, bu durumda ikinci bir uygulama gerekebilir.
Eğer bu ilaca cevap alınmaz ise veya gebelik bu ilacın uygulanabilmesi için çok büyük ise dış gebeliğin laparoskopik olarak sonlandırılması tercih edilebilir. Bu operasyonda ışıklı bir aletle karın boşluğuna girilerek dış gebelik bulunur ve sonlandırılır. Eğer dış gebelik tüpe yerleşmiş ve çok fazla hasar oluşturmuş ise o zaman dış gebelikle birlikte tüp te alınabilir.
Eğer dış gebelik patlamış ve çok aşırı karın içi kanama var ise bu durumda hasta acilen klasik ameliyata alınır ve karın duvarı kesilerek (laparotomi) gerekli müdahaleler yapılır.
Önleme
Dış gebeliği önlemeniz mümkün değildir.Sadece bazı risk faktörlerini azaltıcı tedbirler alabilirsiniz.Bu tedbirlerden en önemlileri cinsel partner sayısını azaltmak ve ilişki sırasında kondom kullanarak cinsel yolla bulaşan hastalık kapma ihtimalinizi azaltmaktır.Böylece yumurtalık ve tüp iltihabı oluşum riskiniz ve dolayısı ile dış gebelik riskiniz azalır.Eğer geçmişinizde dış gebelik öyküsü var ise, yeni bir gebelik durumunda en kısa zamanda doktorunuza baş vurarak yeni gebeliğin takibini sağlamalısınız.
Dış gebelik olan bir kadında, normal bir gebeliğin belirtileri (adet gecikmesi, memelerde hassasiyet, bulantı, uykuya eğilim) olabilir, yapılacak gebelik testi müspet çıkabilir. Fakat bazı durumlarda da gebelikle ilgili hiç bir belirti bulunmayabilir.Dış gebelik normal bir gebelik gibi devam edemeyeceği için bir süre sonra bir takım uyarı işaretleri ortaya çıkacaktır. Bunlar
- Hafif vajinal kanama
- Karın alt kısımda ağrı
- Leğen kemiğinin içinde hissedilen kramplar
- Oluşan kanamanın şiddetine göre; leğen kemiği içinde, karın içinde ve hatta boyun ve omuza vuran bıçak batıyormuş gibi şiddetli bir ağrı
- Baş dönmesi
- Bayılma
Ne zaman doktora gitmeliyim?
- vajinal kanamanız
- Karın ağrınız var ise
- Şiddetli karın ağrısı
- Aşırı vajinal kanama
- Omuza vuran ağrı
- Kuvvetli tuvalete gitme ihtiyacı
- Aşırı baş dönmesi, bayılma veya şok durumu varsa
Neden olur?
Normal şartlarda döllenme tüplerin 1/3 dış kısmında gerçekleşir ve daha sonra 7-8 gün süren bir yolculukla gebelik rahim içindeki boşluğa gelip yerleşir. İşte bu yolculuk sırasında bir nedenle gebelik tüp içinde takılıp kalırsa, tüpün duvarına tutunup orada büyümeye başlar. Bunun nedeni genellikle tüpün bir nedenle (geçirilmiş iltihaplar, ameliyatlar) zarar görmüş olması gebeliğin içinde rahat bir şekilde ilerleyip rahme ulaşmasına engel olmasıdır.
Risk faktörleri
Yaklaşık olarak her 1000 gebelikten 20 nin dış gebelik olduğu tahmin edilmektedir. Dış gebelik oluşma ihtimalini artıran faktörler aşağıdadır.
- Daha önceden geçirilmiş dış gebelik: Daha önce dış gebelik yaşayanların , takip eden gebeliklerinde dış gebelik görülme ihtimali artar.
- İnflamasyon ve enfeksiyonlar.Dış gebelik geçiren kadınların çoğunda tüplerde , rahimde veya yumurtalıklarda geçirilmiş iltihap öyküleri vardır. Gonore (bel soğukluğu) veya klamidya enfeksiyonları tüplerde yaptıkları hasar neticesi dış gebelik riskini artırırlar. Endometriozis hastalarında da tüplerde oluşan hasar sonucu dış gebelik riski artış gösterir.
- Kısırlık tedavisi görmek: Yumurtlamayı artırmak için verilen ilaçlar dış gebelik oluşma ihtimalini artırmaktadır.
- Yapısal problemler: Şekilsel bozukluğu olan tüpleriniz var ise bu dış gebelik riskinizi artırır. Bu bozukluk doğuştan olabileceği gibi, geçirilmiş ameliyatlara bağlı olarak ta gelişebilir. Tüplere yönelik olarak yapılan operasyonlar da ( tıkalı tüplerin açılması, yapışıklıkların açılması) dış gebelik ihtimalini artırır.
- Gebelikten korunma metotları: Uygun kullanıldıklarında doğum kontrol hapları olsun, rahim içi araçlar olsun gebeliği önleme konusunda oldukça başarılıdırlar; fakat bir başarısızlık olduğunda oluşan gebeliğin dış gebelik olma ihtimali artış göstermektedir.Aynı risk artışı tüplerin bağlanması için de geçerlidir.Tüpler bağlandıktan sonra şayet gebelik oluşur ise bu gebeliğin dış gebelik olma ihtimali artmaktadır.
Komplikasyonlar
Dış gebelik gelişen bir kadının maruz olduğu riskler çok yüksektir. Tedavi sonucu üreme organlarının kaybı, kısırlık ve hatta tüplerin yırtılıp kanaması sonucu hayati riskler dahi oluşabilir
Teşhis
Doktorunuz dış gebelikten şüphelendiği takdirde yapacağı muayene ile tüpleriniz ve yumurtalıklarınızda bir kitle veya hassasiyet olup olmadığını değerlendirecektir. Yapılacak muayene genelde tek başına teşhis için yeterli olmayacaktır ve sizden kan testleri ve ultrason istenecektir.Teşhisin netleştirilemediği durumlarda kan testleri ve ultrasonu bir kaç gün aralarla tekrarlamak gerekebilir.
Teşhis amacı ile sık başvurulan yöntemlerden biri 48 ara ile yapılan β HCG ölçümleridir.Gebelikle birlikte yükselmeye başlayan bu hormon ,normal şartlarda 48 saatte bir katlanarak yükselir(100-200-400 gibi). 48 saat ara ile yapılan ölçümlerde β HCG seviyesi katlanarak artmıyorsa (100-170-200 gibi) , dış gebelik şüphesi artar.
β HCG değeri 1500 üzerine çıktığında , vajinal ultrasonda gebelik kesesinin rahim içinde görülmesi gerekir.Eğer kese görülmüyorsa bir şeylerin yolunda gitmediği konusunda uyarıcı olabilir.Karın içi şiddetli kanama, şok tablosu ile gelenlerde ise acil cerrahi müdahale gerekebilir.Bu durumda operasyon sırasında hem dış gebelik tespit edilir hemde cerrahi tedavisi yapılır.
Tedavi
Pratik olarak gebelik rahmin dışında gelişmesini devam ettiremez.Hayatı tehdit edebilen durumlara engel olabilmek için dış gebeliğin mutlaka sonlandırılması gerekir.Dış gebeliğin erken teşhis edildiği durumlarda methotrexate adı verilen ilaç uygulanarak dış gebelik sonlandırılabilir. Bu ilacın uygulandığı durumlarda β HCG seviyesi belli aralıklarla kontrol edilerek sıfıra düşmesi beklenir. Bazı vakalarda hormon seviyesindeki düşüş istendiği gibi olmaz, bu durumda ikinci bir uygulama gerekebilir.
Eğer bu ilaca cevap alınmaz ise veya gebelik bu ilacın uygulanabilmesi için çok büyük ise dış gebeliğin laparoskopik olarak sonlandırılması tercih edilebilir. Bu operasyonda ışıklı bir aletle karın boşluğuna girilerek dış gebelik bulunur ve sonlandırılır. Eğer dış gebelik tüpe yerleşmiş ve çok fazla hasar oluşturmuş ise o zaman dış gebelikle birlikte tüp te alınabilir.
Eğer dış gebelik patlamış ve çok aşırı karın içi kanama var ise bu durumda hasta acilen klasik ameliyata alınır ve karın duvarı kesilerek (laparotomi) gerekli müdahaleler yapılır.
Önleme
Dış gebeliği önlemeniz mümkün değildir.Sadece bazı risk faktörlerini azaltıcı tedbirler alabilirsiniz.Bu tedbirlerden en önemlileri cinsel partner sayısını azaltmak ve ilişki sırasında kondom kullanarak cinsel yolla bulaşan hastalık kapma ihtimalinizi azaltmaktır.Böylece yumurtalık ve tüp iltihabı oluşum riskiniz ve dolayısı ile dış gebelik riskiniz azalır.Eğer geçmişinizde dış gebelik öyküsü var ise, yeni bir gebelik durumunda en kısa zamanda doktorunuza baş vurarak yeni gebeliğin takibini sağlamalısınız.
Yukarıdaki videoda, 19 10 2011 tarihinde bir hastamda oluşan dış gebeliğin laparoskopik olarak çıkarılışını izleyebilirsiniz
Op.Dr.Hüseyin ŞENYURT
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSM: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSM: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]