GEBELİK ve DİYABET (ŞEKER HASTALIĞI)
Sadece gebelik sırasında ortaya çıkan bir diyabet (şeker hastalığı) şeklidir (Gestasyonel diyabet). Diğer diyabet formlarında olduğu gibi bu rahatsızlık ta vücudunuzun şekeri kullanma mekanizmasındaki bir bozukluğa işaret eder. Gestasyonel diyabette oluşan kan şekerlerinin sizin açınızdan problem yaratma ihtimali azdır, fakat doğmamış bebeğinizin sağlığını tehdit edebilir.
Her gebelik komplikasyonu endişe vericidir, fakat gestasyonel diyabeti;düzenli egzersiz yaparak,sağlıklı beslenerek ve gerekirse de ilaç kullanarak kontrol etmek mümkündür.
Gestasyonel diyabet sıklıkla doğum sonrası ortadan kalkar.
Her gebelik komplikasyonu endişe vericidir, fakat gestasyonel diyabeti;düzenli egzersiz yaparak,sağlıklı beslenerek ve gerekirse de ilaç kullanarak kontrol etmek mümkündür.
Gestasyonel diyabet sıklıkla doğum sonrası ortadan kalkar.
BELİRTİLER
Çoğu kadında gestasyonel diyabet herhangi bir şikayet oluşturmaz, nadiren aşırı susama ve sık idrara çıkma görülür.Eğer mümkünse daha gebe kalmadan doktorunuzla görüşün, böylece doktor sizin risklerinizi değerlendirecek ve eğer gestasyonel diyabet açısından risk taşıyorsanız gebelik takibinizde daha uyanık olacaktır.Eğer gebelik sürecinde gestasyonel diyabet gelişirse daha sık aralıklarla doktorunuzu görmeniz gerekebilir.Bu problemin gebeliğin son üç ayında ortaya çıkma ihtimali daha yüksektir. Böyle bir problem teşhis edilirse doktorunuz sizi "endokrinoloji uzmanı" veya "diyetisyen" gibi diğer profesyonellere yönlendirebilir. Bu uzmanlar diyabetin kontrolü açısından size yardımcı olacaklardır.Doğumun üzerinden 6 hafta geçtikten sonra ,kan şekeriniz tekrar ölçülerek, normale dönüp dönmediği kontrol edilecektir.
NEDEN OLUR?
Araştırmacılar henüz neden bazı gebelerde gestasyonel diyabet geliştiğini tam olarak çözmüş değildir. Konuyu kavramak açısından , normalde glikozun vücutta nasıl işlendiğini bilmek faydalı olabilir.İnsülin ,pankreastan salgılanan bir hormon olup, kandaki glikozun hücrelere girmesini kolaylaştırıcı bir rol oynamaktadır. Hücreye giren glikoz da enerji kaynağı olarak kullanılır.Gebelik sırasında ,plasenta (eş) adı verilen organ , yüksek miktarlarda değişik hormonlar salgılar. Bu hormonların hemen hemen hepsi,insülinin dokular üzerindeki etkilerini azaltıcı özelliktedir.Bu durum glikoz (şeker) moleküllerinin hücre içine alınmasını zorlaştırır ve kan şekeri yükselir. Gebelik sürecinde ,yemeklerden sonra kan şekerinizin bir miktar yükselmesi normaldir. Bebeğiniz büyüdükçe ,plasenta giderek artan miktarlarda hormon salgılayarak , insülin hormonunun işini zorlaştırır; burada fizyolojik olarak amaçlanan annede yükselmiş olan kan şekerinin bebeğe geçmesi ve onun beslenmesini kolaylaştırmasıdır. Yalnız bu olayda denge kritik bir eşiği geçtiğinde, artık Gestasyonel diyabetten bahsedilmeye başlanır ve bebek için bir takım riskler artar. Gestasyonel diyabet genellikle gebeliğin ikinci yarısında ortaya çıkar, 20. gebelik haftasından önce görülmesi nadirdir.
RİSK FAKTÖRLERİ
Her gebe kadın gestasyonel diyabet geliştirebilir, fakat bazı kadınlar daha fazla risk altındadır. Bu konu ile ilgili başlıca risk faktörleri aşağıdadır.
Gestasyonel diyabeti olan kadınların çoğu sağlıklı bebekler doğururlar. Fakat iyi bir şekilde kontrol edilmemiş gestasyonel diyabet vakalarında sizinle ve bebeğinizle ilgili problemler çıkabilir.Gestasyonel diyabetiniz var ise bebeğinizde aşağıdaki problemler çıkabilir.
TEŞHİS
Doktorunuz gebeliğin başlangıcında yapacağı ilk görüşmede sizin risk faktörleriniz belirleyecektir. Çoğu gebe kadında gebeliğin ortalarında tarama testleri yapılarak durumunuz değerlendirilecektir.Bazı doktorlar 25 yaşın altında olan ve risk faktörlerini taşımayan gebelerde tarama testi yapmamayı tercih etseler de , çoğu doktor takip ettikleri gebelerin tümüne tarama testi uygularlar. Bu testler genellikle gebeliğin 24-28. haftaları arasında uygulanır. Eğer diyabet açısından yüksek risk taşıyorsanız doktorunuz bu testleri daha erken isteyecektir.
Böyle bir durumda doktorunuz sizi daha sık aralıklarla görmek isteyebilir, özellikle son üç ayda bu görüşmeler daha sık olacaktır. Bu muayenelerde kan şekeri ölçümleriniz tekrarlanabilir veya sizin evde kendi kendinize kan şekerinizi ölçmeniz istenebilir. Verilen diyete uyduğunuz halde kan şekerinizin kontrolü istenildiği gibi gerçekleşmez ise insülin kullanmanız gerekebilir ( bu çok sık gerekmemektedir). İlerleyen gebelik haftalarında bebeğinizin sağlığını değerlendirmek açısından bir takım testleri yaptırmanız istenebilir. Bunun nedeni diyabetin plasentayı etkilemesi ve bebeğin oksijen ve gıda almasını zorlaştırmasıdır.
Doğumdan sonra kan şekeri kontrolü:
Doğumun üzerinden altı hafta geçtikten sonra doktorunuz kan şekerinizi tekrar kontrol etmek isteyecektir. Eğer testleriniz normal çıkar ise her üç yılda bir kan şekerinizi yeniden kontrol ettirmeniz yerinde olacaktır.
TEDAVİ
Kan şekeri seviyelerinizin normal sınırlarda tutulması bebeğinizin sağlığını sürdürmek ve doğum komplikasyonlarını azaltmak açısından gereklidir. Bunu sağlamak için değişik yaklaşımlarda bulunulabilir.
ÖNLEME
Gestasyonel diyabeti engellemenin garantili bir yolu bulunmamaktadır. Fakat gebe kalmazdan önce aşağıdaki önerileri yerine getirmeniz doğru olacaktır.
Çoğu kadında gestasyonel diyabet herhangi bir şikayet oluşturmaz, nadiren aşırı susama ve sık idrara çıkma görülür.Eğer mümkünse daha gebe kalmadan doktorunuzla görüşün, böylece doktor sizin risklerinizi değerlendirecek ve eğer gestasyonel diyabet açısından risk taşıyorsanız gebelik takibinizde daha uyanık olacaktır.Eğer gebelik sürecinde gestasyonel diyabet gelişirse daha sık aralıklarla doktorunuzu görmeniz gerekebilir.Bu problemin gebeliğin son üç ayında ortaya çıkma ihtimali daha yüksektir. Böyle bir problem teşhis edilirse doktorunuz sizi "endokrinoloji uzmanı" veya "diyetisyen" gibi diğer profesyonellere yönlendirebilir. Bu uzmanlar diyabetin kontrolü açısından size yardımcı olacaklardır.Doğumun üzerinden 6 hafta geçtikten sonra ,kan şekeriniz tekrar ölçülerek, normale dönüp dönmediği kontrol edilecektir.
NEDEN OLUR?
Araştırmacılar henüz neden bazı gebelerde gestasyonel diyabet geliştiğini tam olarak çözmüş değildir. Konuyu kavramak açısından , normalde glikozun vücutta nasıl işlendiğini bilmek faydalı olabilir.İnsülin ,pankreastan salgılanan bir hormon olup, kandaki glikozun hücrelere girmesini kolaylaştırıcı bir rol oynamaktadır. Hücreye giren glikoz da enerji kaynağı olarak kullanılır.Gebelik sırasında ,plasenta (eş) adı verilen organ , yüksek miktarlarda değişik hormonlar salgılar. Bu hormonların hemen hemen hepsi,insülinin dokular üzerindeki etkilerini azaltıcı özelliktedir.Bu durum glikoz (şeker) moleküllerinin hücre içine alınmasını zorlaştırır ve kan şekeri yükselir. Gebelik sürecinde ,yemeklerden sonra kan şekerinizin bir miktar yükselmesi normaldir. Bebeğiniz büyüdükçe ,plasenta giderek artan miktarlarda hormon salgılayarak , insülin hormonunun işini zorlaştırır; burada fizyolojik olarak amaçlanan annede yükselmiş olan kan şekerinin bebeğe geçmesi ve onun beslenmesini kolaylaştırmasıdır. Yalnız bu olayda denge kritik bir eşiği geçtiğinde, artık Gestasyonel diyabetten bahsedilmeye başlanır ve bebek için bir takım riskler artar. Gestasyonel diyabet genellikle gebeliğin ikinci yarısında ortaya çıkar, 20. gebelik haftasından önce görülmesi nadirdir.
RİSK FAKTÖRLERİ
Her gebe kadın gestasyonel diyabet geliştirebilir, fakat bazı kadınlar daha fazla risk altındadır. Bu konu ile ilgili başlıca risk faktörleri aşağıdadır.
- 25 yaş üzerinde olmak
- Kişisel ve ailesel hikaye: Yakın akrabalarınızda(anne,baba,kardeş) diyabet olması,daha önceki gebeliğinizde gestasyonel diyabet gelişmiş ise;daha önce4.5 kilo üzerinde bebek doğurdu iseniz, ölü bebek doğurdunuz ise
- Fazla kilolu iseniz: Vücut kitle endeksiniz 30 üzerinde ise. vücut kitle endeksi hesaplamak için bağlantıyı takip ediniz: http://sopranoguzellik.tripod.com/id6.html
Gestasyonel diyabeti olan kadınların çoğu sağlıklı bebekler doğururlar. Fakat iyi bir şekilde kontrol edilmemiş gestasyonel diyabet vakalarında sizinle ve bebeğinizle ilgili problemler çıkabilir.Gestasyonel diyabetiniz var ise bebeğinizde aşağıdaki problemler çıkabilir.
- Fazla doğum kilolu bebek: Anne kanında fazla yükselen kan şekeri (glikoz) plasentadan geçerek bebeğe ulaşır, bu durumda bebeğinizin pankreası fazla miktarda insülin salgılamaya başlar. Bu durum bebeğinizin fazla kilo almasına ( makrosomi) neden olur. İri bebeklerin doğum kanalında sıkışması, zedelenmesi ihtimali normal kiloda olanlara göre daha fazladır.
- Düşük kan şekeri (hipoglisemi) Gestasyonel diyabetli anne bebeklerinde doğumdan sonra kan şekerinde aşırı düşmeler görülebilir (yükselmiş insülinden dolayı). Buna bağlı olarak bebek havale geçirebilir.
- Solunum sıkıntısı (Respiratuar distres). Gestasyonel diyabetli annelerin doğurduğu bebeklerde, normal annelerinkilerden daha fazla oranda solunum sıkıntısı yaşanmaktadır. Bu bebeklere solunumları normale dönene kadar tıbbi yardım gerekebilir.
- Sarılık:Gestasyonel diyabetli annelerin bebeklerinde sarılık oluşma ihtimali daha fazladır.
- Gelişme problemleri:Gestasyonel diyabetli annelerin bebeklerinde motor yetenekler daha geç gelişebilir( yürüme, atlama, denge ve koordinasyon gerektiren aktiviteler). Ayrıca dikkat toplama zorlukları ve hiperaktivite de daha sık gözlenir.
- Preeklampsi:Yüksek tansiyon ve idrarda albümin (protein) çıkması ile karakterize olan bu durum özellikle 20. haftadan sonra karşımıza çıkar ve tedavi edilmediğinde anne ve bebek hayatını tehdit edecek boyutta sıkıntılara neden olabilir.
- İdrar yolu enfeksiyonları:gestasyonel diyabetli gebelerde, diğer gebelerin iki katı idrar yolu enfeksiyonu gelişir.
- Şeker hastalığı:eğer bu gebeliğinizde gestasyonel diyabet gelişti ise daha sonraki gebeliklerinizde de tekrarlama riski yüksektir. aynı zamanda yaşınızın ilerlemesi ile beraber tip2 diyabet geliştirme şansınız yüksektir. Bu ihtimali azaltmak için yaşam tarzınızı düzenlemeniz ve ideal kiloya ulaşmanız yerinde olur.Bu şartlarda tip 2 diyabet geliştirme şansınız %25 in altına iner.
TEŞHİS
Doktorunuz gebeliğin başlangıcında yapacağı ilk görüşmede sizin risk faktörleriniz belirleyecektir. Çoğu gebe kadında gebeliğin ortalarında tarama testleri yapılarak durumunuz değerlendirilecektir.Bazı doktorlar 25 yaşın altında olan ve risk faktörlerini taşımayan gebelerde tarama testi yapmamayı tercih etseler de , çoğu doktor takip ettikleri gebelerin tümüne tarama testi uygularlar. Bu testler genellikle gebeliğin 24-28. haftaları arasında uygulanır. Eğer diyabet açısından yüksek risk taşıyorsanız doktorunuz bu testleri daha erken isteyecektir.
- 50g Glikoz yükleme testi: içinde 50 g glikoz içeren bir şurubu içmenizden 60 dakika sonra kan şekerinizin ölçülmesi esasına dayanır. 140 mg/dL altındaki değerler normal olarak kabul edilirler.Eğer sonuç bu değerin üzerinde çıkarsa, doktorunuz 100 g OGTT ( oral glikoz tolerans testi) yaptırmanızı isteyecektir.
- 100g OGTT: Bu testi yaptırmazdan önceki gece aç kalmanız istenecektir. Bu sefer size 100 g Glikoz içeren bir şurup verilerek kan şekerleriniz her saat başında olmak üzere üç saat süresince ölçülecektir.Eğer bu kan şekeri ölçümlerinden en az ikisi normalin üzerinde çıkar ise, gestasyonel diyabet tanınız kesinleşecektir.
Böyle bir durumda doktorunuz sizi daha sık aralıklarla görmek isteyebilir, özellikle son üç ayda bu görüşmeler daha sık olacaktır. Bu muayenelerde kan şekeri ölçümleriniz tekrarlanabilir veya sizin evde kendi kendinize kan şekerinizi ölçmeniz istenebilir. Verilen diyete uyduğunuz halde kan şekerinizin kontrolü istenildiği gibi gerçekleşmez ise insülin kullanmanız gerekebilir ( bu çok sık gerekmemektedir). İlerleyen gebelik haftalarında bebeğinizin sağlığını değerlendirmek açısından bir takım testleri yaptırmanız istenebilir. Bunun nedeni diyabetin plasentayı etkilemesi ve bebeğin oksijen ve gıda almasını zorlaştırmasıdır.
- Non stres test (NST): Karnınıza bağlanan problar vasıtası ile kaydedilen grafiğe bakılarak bebeğin hareketleri ile kalp atım hızının ilişkisi değerlendirilir. Eğer bu ilişki istenildiği gibi değilse bebeğin yeterli oksijen almadığının işareti olabilir.
- Biyofizik Profil (BPP): NST ile ultrasonun birlikte kullanılması ile yapılır. Doktor bebeğin içinde yüzdüğü sıvının miktarı, bebeğin hareketleri ve solunum hareketlerini değerlendirerek bir değerlendirme yapar. Bu skorun düşük çıkması bebeğin sıkıntıda olduğunu düşündürür.
- Bebek hareketlerinin sayılması: Bu sayımı kendiniz evde yapabilirsiniz.Bebek hareketlerindeki azalma bir sıkıntının öncü işareti olabilir.Genelde bebeğin 10 defa hareket etmesi 4-6 saatlik bir periyot içinde gerçekleşir. Hareket sayısı daha az oluyorsa doktorunuzla temasa geçiniz.
Doğumdan sonra kan şekeri kontrolü:
Doğumun üzerinden altı hafta geçtikten sonra doktorunuz kan şekerinizi tekrar kontrol etmek isteyecektir. Eğer testleriniz normal çıkar ise her üç yılda bir kan şekerinizi yeniden kontrol ettirmeniz yerinde olacaktır.
TEDAVİ
Kan şekeri seviyelerinizin normal sınırlarda tutulması bebeğinizin sağlığını sürdürmek ve doğum komplikasyonlarını azaltmak açısından gereklidir. Bunu sağlamak için değişik yaklaşımlarda bulunulabilir.
- Diyet: ;Doğru beslenme, kan şekerinizin kontrolü açısından çok önemlidir. Genel olarak daha fazla sebze ve meyve tüketmeniz,tam tahıllı ürünleri tercih etmeniz yerinde olacaktır. Karbonhidrat alımının ölçülü olması şeker kontrolü açısından önemlidir. Bu konuda yardımına başvuracağınız bir diyetisyen size yardımcı olacak ve sizin bünyenize uygun bir diyet programı ayarlayacaktır.
- Egzersiz:Egzersiz kan şekerinizin kontrol edilmesi açısından önemli bir faktördür.Egzersiz kandaki şekerin hücreler tarafından alınmasını hızlandırırken, insülin ihtiyacını da azaltır. Düzenli egzersiz sırt ağrısı,kas krampları, kabızlık, uykuya dalış zorluğu gibi sık görülen gebelik problemlerini de azaltacaktır.
- İlaçlar: diyet ve egzersize rağmen kan şekeriniz istendiği şekilde kontrol edilemiyorsa size insülin başlanması gündeme gelebilir. Gestasyonel diyabeti olan gebelerin yaklaşık %15 de insüline başlamak gerekmektedir. Bazı gebelerde "glyburide" gibi ağız yolu ile verilen bir ilacın kullanımı da gündeme gelebilir.
ÖNLEME
Gestasyonel diyabeti engellemenin garantili bir yolu bulunmamaktadır. Fakat gebe kalmazdan önce aşağıdaki önerileri yerine getirmeniz doğru olacaktır.
- Sağlıklı beslenin:Kalorisi düşük , yağ içeriği az olan gıdaları tercih ediniz. Sebze ve meyveleri bol tüketiniz. Tam tahıl içeren gıdaları tercih ediniz.
- Daha fazla fizik aktivite yapınız:Gebelik ve öncesinde yapılan egzersiz gestasyonel diyabet şansınızı azaltacaktır. Günde 30 dakika kadar orta dereceli egzersiz yapmayı hedefleyiniz. Tempolu yürüyüşler, bisiklete binmek ve yüzme iyi seçeneklerdir.
- Fazla kilolarınızı veriniz.Gebelik sürecinde kilo vermeniz istenmez. Fakat gebe kalmayı planlıyorsanız:fazla kilolardan kurtulmak için yeme ve egzersiz alışkanlıklarınızda yapacağınız kalıcı değişiklikler sizin ve doğmamış bebeğiniz için en iyi yatırım olacaktır.
Op.Dr.Hüseyin ŞENYURT
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSM: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSM: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]