HİPERPROLAKTİNEMİ

   

Picture
Kafa içinde hipofiz bezinin yerleşimi

Beynin tabanında yerleşmiş, bezelye tanesi büyüklüğündeki hipofiz bezi, iç salgı bezlerini kontrol eden bir dizi hormon salgılar. Bu hormonlardan bir tanesi de prolaktin hormonudur. Prolaktin hormonu meme dokusunun büyüme ve gelişmesinde rol oynuyorsa da esas  fonksiyonu doğumdan sonra süt salgılanmasını sağlamaktır. Normalde kanda çok düşük miktarda bulunan bu hormonun salgılanması prolaktin inhibe edici faktör (dopamin) tarafından kontrol edilir. Gebe kalındığında kandaki prolaktin seviyeleri çok ciddi artış gösterir. Doğumu takiben östrojen ve progesteron seviyelerindeki ani düşüş ve yüksek prolaktin seviyeleri sütün üretilmesini ve salgılanmasını sağlar.

Gebe olmayan bir kadında veya erkekte kanda çok fazla prolaktin olması durumuna hiperprolaktinemi adı verilir. Hiperprolaktinemi olan kadınlarda yumurtlama mekanizması etkilenir ve hiperprolaktineminin derecesine göre adetler seyrekleşmeye başlar ve hatta adet kanamaları tamamen kesilebilir. Ayrıca memelerde süt üretilmeye başlayabilir ki bu tabloya galaktore adı verilir.

Hiperprolaktinemi olan erkeklerde de galaktore gözlenebilir, ayrıca impotans (iktidarsızlık), libidoda azalma ve kısırlık görülebilir.

Hiperprolaktinemi sıkça görülen bir tablodur. Üreme çağında olup, FSH seviyeleri normal olan ve adetten kesilen kadınların ⅓ de problem hiperprolaktinemiden kaynaklanır. Galaktore problemi olan kadınların %90 da hiperprolaktinemi söz konusudur.

Prolaktin seviyelerinin yükselmesine neler neden olur?
  • Bazı antidepresan ilaçlar, bazı antipsikotik ilaçlar ve tansiyon ilaçları
  • Bazı bitkisel ilaçlar: boyotu, çemen otu ( fenugreek); rezene tohumu ( fennel seeds);kızıl yonca, çayır üçgülü ( red clover)
  • Göğüs bölgesinde olan tahrişler: cerrahi yara dokuları, zona çıkarılması ve hatta çok sıkı oturan sutyen takılması
  • Stres
  • Egzersiz
  • Uyku
  • Meme başının uyarılması
  • Hipotiroidi (tiroit bezinin az çalışması)
  • Hipofiz bezi tümörleri: genellikle tümörler çok ufaktır (mikro adenom) ve vakaların %30 u bu nedenle oluşur.

Hiperprolaktinemi teşhisi nasıl konulur

Seyrek veya hiç adet olmuyorsanız, göğüslerinizden süt geliyor ise, gebe kalmakta zorlanıyorsanız doktorunuz kandaki prolaktin seviyesini ölçmek isteyecektir. Prolaktinin kan seviyeleri sabit olmayıp gün içinde değişiklikler gösterdiği için ölçümün sabah ve aç karınla yapılması istenir. Eğer prolaktin seviyesi yüksek gelirse; özellikle aç ve stressiz olduğunuz bir dönemde ikinci bir ölçüm yaptırmanız istenecektir.( Sabah laboratuara giderken yolda yaşadığınız tatsız bir olay bile prolaktin seviyenizi yükseltebilir)

Tekrarlayan testlerde prolaktin seviyeleri halen yüksek ise doktorunuz tiroit ve böbrek problemleri açısından sizi değerlendirecek, hipofiz bezi tümörlerini ortaya koyabilmek açısından tomografi veya MR gibi incelemelere başvurabilir. Hipofiz bezinde görülen tümörler 1 cm altında olduğunda mikro adenom, daha büyük olduğunda ise makro adenom olarak adlandırılır.

HİPERPROLAKTİNEMİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Hiperprolaktinemi tedavisi altta yatan nedene göre değişiklik gösterebilir. Eğer hiperprolaktineminin nedeni  bulunamadı ise veya mikro adenom veya makro adenom söz konusu ise ilk denecek olan tedavi ilaçla tedavi olacaktır. Günümüzde tedavi amacı ile tercih edilen başlıca iki ilaç bulunmaktadır bunlar Parlodel ® (bromokriptin) ve Dostinex ® ( cabergoline) dir. Bu ilaçlara en düşük dozla başlanır ve doz yavaşça artırılarak prolaktin seviyeleri kontrol altına alınır. İlacın ne süre ile alınacağını doktorunuz belirleyecektir. Bazı durumlarda ömür boyu ilaç almak gerekirken, bazı hastalarda 9-12 aylık bir tedaviden sonra bir daha ilaç kullanmaya gerek kalmamaktadır.

Parlodelin en sık görülen yan etkileri baş dönmesi, bulantı ve baş ağrısıdır. Bunun dışında burun tıkanıklığı, kabızlık, karında kramplar, yorgunluk hissi, kusma görülebilir. Nadiren hayal görme (halüsinasyon) oluşturabilir. Olası yan etkileri azaltmak için ilaç düşük dozla başlanır ve başlangıçta haplar gece yatmazdan hemen önce alınarak, olası yan etkilerin gece uykuda oluşması ve daha iyi tolere edilmesi sağlanır.

Dostinex haftada iki kez alınabilir ve yan etkileri daha az bir ilaçtır, fakat daha pahalıdır. Bu ilaçla ilgili bir endişe yüksek dozlarda kalp kapak problemi yaratması konusundaki tam netleşmemiş bazı bulgulardır.

Mikro adenomu olan veya hiperprolaktinemisi olup bir neden bulunamayanlar için bir seçenek te hiç bir şey  tedavi uygulanmadan takipte kalmak olabilir. Gebelikten korunmak için doğum kontrol hapı kullanarak hem gebelikten korunabilir hem de düzenli adet olabilirler.

Hiperprolaktinemi tedavisinde cerrahi çok nadiren gerekir. İlaca rağmen küçülmeyen makro adenomların tedavisinde cerrahi tedavi bir seçenek olarak belirebilir.

Hiperprolaktineminin nedeni, hipotiroidi ise verilecek tiroit hormonu tedavisi ile prolaktin seviyeleri normale dönecektir.

Hiperprolaktinemiye kullandığınız ilaçlar neden oluyor ise diğer tedavi seçenekleri kullanılarak prolaktin seviyenizin düşmesi sağlanabilir.
Op.Dr.Hüseyin ŞENYURT
Tunus Caddesi 50A/7
 Kavaklıdere Ankara
Telefon: (312) 466 28 28
Elektronik posta: [email protected]