KADINLARDA KANSER
Bu yazımızda kadınlarda sık görülen kanserlerden korunma ve erken teşhis için yapılabileceklerinizi ele alacağız.
KANSER NEDİR?
Vücudumuzu oluşturan hücreler düzenli bir şekilde büyür, bölünür ve yok olurlar. Bazı hücreler ise yaşam süreçleri içinde değişik nedenlerle zedelenir ve normalliklerini kaybederler; bu tip hücreler vücudun bağışıklık sistemi tarafından tespit edilir ve yok edilirler. Bazen, bilinen ve bilinmeyen bazı nedenlerle bu kontrol mekanizması çalışmaz ve bu hücreler yok olacakları yerde kontrolsüz şekilde çoğalmaya başlarlar. Bu şekilde kontrolsüz bölünerek çoğalan hücreler, tümörleri oluştururlar (tümör, Latincede şişlik anlamına gelir)Tümörler iyi huylu (benign - selim ) veya kötü huylu (malign - habis) olabilirler.
İyi huylu tümörler oluştukları yerden, vücudun başka bölgelerine atlamazlar. Büyüdükleri yerdeki komşu organları sıkıştırarak, çeşitli belirtilerin oluşmasına neden olabilirler. Bu tip tümörler genellikle cerrahi olarak çıkarılabilir ve ileride problem yaratmazlar.
Kötü huylu tümörler, etraftaki ve uzaktaki sağlam dokulara ve organlara yayılarak ( metastaz) zarar verme kabiliyetleri vardır.
Kanser riski kişiye genetik olarak aktarılmış olabildiği gibi, sonradan etkisinde kalınan etkenler, örneğin virüsler, bazı kimyasallar veya radyasyon nedeni ile de meydana gelebilir. Bazı durumlarda ise birden fazla etken rol oynuyor olabilir.
Kanser tipleri
Ülkeden ülkeye bir miktar değişmekle beraber kadınlarda en çok görülen kanser türleri aşağıda sıralanmıştır.
- Akciğer
- Meme
- Kalın barsak ve rektum
- Cilt
- Yumurtalık
- Rahim ağzı
- Vulva ve vajina
Tüm kanser türleri, erken yakalandıklarında tedavileri daha kolay ve başarılı olmaktadır. Çoğu kanser türü, erken dönemde birtakım belirtiler vermektedir. Bu belirtileri tespit ettiğinizde hemen tıbbi yardım istemelisiniz. Bu erken dönem belirtilerinin başlıcalar aşağıda sıralanmıştır.
- Barsak ve mesane alışkanlıklarında değişiklikler
- İyileşmeyen yaralar
- Anormal kanama ve akıntılar
- Meme veya vücudun başka bir yerinde ele gelen kitle
- Hazımsızlık ve yutma güçlüğü
- Ben veya siğillerin görüntüsünde değişiklik
- İnatçı öksürük ve ses kısıklığı
Yukarıda bahsedilen belirtilerin olması kesinlikle kanser olduğunuz anlamını taşımaz, ama en kısa zamanda bir doktora muayene olmanız gerekir.
AKCİĞER KANSERİ
Erkek ve kadınlarda en çok öldüren kanserlerin başında gelir (ülkelere göre sıralama ufak tefek değişiklikler göstermektedir).Akciğer kanserlerinin çok büyük kısmının nedeni sigara içilmesidir. Sigara içen bir kadının akciğer kanserine yakalanma şansı, içmeyen bir kadının 12 katıdır. Pasif sigara içiciliği de ( başkalarının içtiği sigaranın dumanına maruz kalmak) akciğer kanseri riskini artırmaktadır.
Akciğer kanseri genellikle erken belirti vermez. Belirtiler hastalık yayıldıktan sonra çıkmaya başlar. Belirtilerin başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.
- İnatçı öksürük
- Kanla bulaşık balgam
- Göğüs ağrısı
- Tekrarlayan zatüre ve bronşit
- Ses kısıklığı
- İştah ve kilo kaybı
- Ateş
- Hırıltılı nefes alıp verme (wheezing)
Akciğer kanserinden korunmanın en iyi yolu sigara içmemek ve içilen ortamlarda bulunmamaktır.
MEME KANSERİ
Kadınlarda önde gelen kanserlerden biridir. Bir kadının hayatı boyunca meme kanseri olma ihtimali 1/7 civarındadır. Meme kanseri ile ilişkili başlıca risk faktörleri aşağıdadır
- Yaş: yaşla birlikte meme kanseri görülme riski artar
- Ailede meme kanseri olması: özellikle anne veya kız kardeşlerde meme kanseri olması riski artırmaktadır.
- Meme kanseri ile ilgili BRCA1 veya BRCA2 gibi genleri taşıyor olmak
- Hormon tedavisi almak
- Radyasyona maruz kalmak (örneğin başka bir kanserin tedavisi için)
- Daha önceden meme kanseri geçirmiş olmak
Çocuğunuzu emzirmeniz, egzersiz yapmak ve kilonuzu normal seviyelerde tutmak, meme kanseri riskinizi azaltmada yardımcı olabilir.
Erken yakalandığında, meme kanserinin tedavisi oldukça yüz güldürücüdür. Aşağıdaki belirtiler sizin için uyarıcı olmalıdır
- Memede ele gelen kitle, şişme veya beliren bir gamze
- Meme başında şekil bozulması, içe çekilme veya kabuklanma
- Meme başında akıntı veya kan gelmesi
- Meme başında ağrı veya hassasiyet
Meme kanserinin erken yakalanmasında kadının her ay kendi kendine yapacağı meme muayenesinin de yeri çok büyüktür.Bu muayenenin nasıl yapılacağını öğrenmek için tıklayınız
KOLON (kalın bağırsak) ve REKTUM (son bağırsak) KANSERİ
Kolon ve rektum kanserleri en sık görülen ve öldüren kanserlerdendir.
Kolon ve rektum kanserleri genellikle zaman içinde yavaş bir hızla gelişirler. Genellikle başlangıcı bağırsak içinde bir polip şeklinde olur. Aşağıda tarif edilenler sizin için geçerli ise kolorektal kanser riskiniz artmıştır:
- 60 yaşın altında bir yakın akrabanızda (anne, baba, kardeş) veya herhangi bir yaşta iki veya daha fazla akrabanızda kolorektal kanser veya kolon polipi varsa
- Kendinizde kolon polipi veya kolon kanseri öyküsü var ise
- Kronik ülseratif kolit, inflamatuar bağırsak hastalığı veya Chron hastalığı gibi rahatsızlıklarınız var ise
- Ailenizde “familyal adenomatöz polipozis” veya "herediter nonpolipozis" kolon kanseri var ise
Kolon ve rektum kanserleri erken dönemde genellikle belirti vermezler, ilerledikleri zaman ise aşağıdaki belirtiler oluşabilir:
- Tuvalete gitme alışkanlıklarında değişme
- Makattan kan gelmesi
- Gaitada kan görülmesi veya gaitanın koyu renkli çıkması
- Karında rahatsızlık hissi (şişkinlik, kramplar, gaz ağrıları)
- Tuvalete gidildiği halde tuvalet ihtiyacının geçmemesi
- İştahta azalma
- Kendini yorgun ve zayıf hissetme
Yukarıda tarif edilen belirtilerin olması, illaki kanser olduğunuz anlamına gelmez. Kesin tanı koyabilmek için aşağıdaki uygulamaları doktorunuzun uygun göreceği şekilde kullanılır:
- Kolonoskopi
- Gaitada gizli kan bakılması veya fekal immünokimyasal inceleme
- Sigmoidoskopi
- Çift kontrastlı baryumlu bağırsak filmi
- Tomografi
- Fekal DNA testi
CİLT KANSERİ
En sık görülen kanserlerdendir. Alınacak bazı basit önlemlerle görülme ihtimali azaltılabilir.
Açık cilt rengi olan kişilerin bu tip kansere yakalanma ihtimali daha fazladır. Ultraviyole ışığına maruz kalma süresi arttıkça (güneş veya bronzlaşma lambaları) oluşma riski artmaktadır. Eğer ailede bu hastalık görülmüş ise risk artışı söz konusudur. Başlıca üç tipi söz konusudur
- Basal hücreli kanser
- Yassı (squamoz) hücreli kanser
- Melanom
Melanomlar genellikle küçük, ben benzeri lezyonlar şeklinde başlar. Giderek büyüyen lezyonlar, renk değiştirir ve koyulaşırlar. Yüzeyleri genellikle düzensizdir ve kolayca kanarlar. Cilt kanserlerinin en öldürücüsüdür. Eğer ailenizde melanoma öyküsü var ise veya çok sayıda, tuhaf şekilli benleriniz var ise bu hastalık açısından risk taşıyor demeksiniz. Aşağıdaki belirtiler uyarıcı olmalıdır:
- Sahip olduğunuz bir benin şekil veya büyüklüğünde değişme
- Deride pullanma, sızıntı veya kanama
- Cildinizdeki bir bende veya cildin herhangi bir yerinde renk değişikliği
- Cildinizdeki bir ben veya şişlik veya etrafında kaşıntı, hassasiyet veya ağrı
- İyileşmeyen bir yara
Cilt kanserini erken yakalamanın en iyi yolu kendi kendinizi belli aralıklarla kontrol etmenizdir. Bu arada unutmamanız gereken nokta, güneş görmeyen yerlerde de kanser gelişebileceğidir. Özellikle sahip olduğunuz benleri yakından takip etmelisiniz. Cilt kanseri gelişimini engellemek açısından aşağıdaki tedbirleri almalısınız:
- 10-16 saatleri arasında güneş altında bulunmamaya çalışın
- Dışarıda olduğunuz zamanlar, hava bulutlu bile olsa güneş kremleri kullanınız
- Güneş gözlüğü ve özellikle yüz, boyun ve kulaklarınızı koruyan giysiler kullanınız.
- Solaryuma gitmeyiniz
YUMURTALIK KANSERİ
Kadın üreme sisteminin en öldürücü kanseridir. Yaşla birlikte görülme ihtimali artar. Aşağıdaki durumlarda görülme ihtimali artmaktadır:
- Kısırlık (infertilite)
- Yağdan zengin beslenme
- Endometriozis
- İlerleyen yaş
- BRCA1 ve BRCA2 gibi anormal genlerin bulunması
Doğum kontrol hapı kullananlar, en az bir kez doğum yapmış olanlar ve çocuğunu emzirenlerin, yumurtalık kanserine yakalanma şansı azalmaktadır.
İleri evreye ulaşana kadar, yumurtalık kanserini tespit etmek zordur. Yumurtalık kanserini erken yakalayacak bir yöntem şu an için bulunmamaktadır. Aşağıdakiler yumurtalık kanserinin belirtisi olabilir.
- Leğen kemiği çevresinde rahatsızlık hissi
- İzah edilemeyen hazımsızlık, gaz ve şişkinlik hissi
- Anormal vajinal kanama
- Karında şişlik
RAHİM KANSERİ (endometrium kanseri)
Rahmin iç tabakasını oluşturan “endometrium” un kanseri özellikle 55 yaşından sonra artmaktadır ve en çok ta 60-75 yaşları arasında görülmektedir. Doğum kontrol hapı kullanmış olanlarda bu hastalığın görülme ihtimali azalmaktadır.
Endometrium kanserinin görülme ihtimali aşağıdaki durumlarda artış göstermektedir:
- Hormon tedavisi olarak kullanılan “östrojen” in tek başına kullanılması
- Doğum yapmamış olmak
- 52 yaş üzerinde menopoza girmek
- Obesite ve ona eşlik eden yüksek tansiyon ve diyabet
- Tamoxifen kullanılması (meme kanserinde kullanılan bir ilaç)
- Endometrial hiperplazi
- Kolon kanseri gibi kalıtsal tarafı olan bir başka tip kanseri olmak
Yumurtlama ile ilgili problemi olan, düzensiz adet olan kadınlar bu kanser için artmış risk taşırlar.
Endometrium kanserinin belirtileri
- Menopoz sonrası kanama
- Normal adet kanamaları arasında oluşan kanamalar
- Adet kanamalarının aşırı ve uzun olması
Endometrium kanserinin erken tanısı için uygulanabilecek bir metot bulunmamaktadır. Şüphelenildiği zaman doktorunuzun uygulayabileceği bazı testler bulunmaktadır. Bunlar:
- Endometrial biyopsi: Rahmin iç tabakasından ufak bir parça alınarak yapılır.
- Dilatasyon küretaj (D&C): rahim ağzı bir miktar genişletilip rahmin iç tabakası kazınarak veya vakumla çekilerek doku örneği alınır.
- Histeroskopi: Işıklı bir alet ile rahim içine girilerek gözlem yapılır ve şüpheli görülen yerlerden doku örneği alınır.
RAHİM AĞZI KANSERİ (serviks kanseri)
Bu gün gelişmiş ülkelerde, görülme sıklığı azalmış bir kadın kanseridir. Bu azalmayı düzenli olarak uygulanan PAP testi sağlamıştır. Fakat maalesef aynı azalma geri kalmış veya gelişmekte olan ülkelerde aynı derecede gerçekleşmemiştir. Bunun nedeni bu ülkelerde PAP testinin istenen düzeyde uygulanmamasıdır.
Rahim ağzı kanseri erken dönemde, diğer pek çok kanser türünde olduğu gibi, belirti vermez. Rahim ağzı kanseri belirti vermeye başladığında
- Anormal vajinal akıntı
- Anormal kanamalar
- Cinsel ilişki sonrası kanama görülebilir.
2007 yılından bu yana rahim ağzı kanserinden korunmaya yönelik bir aşı piyasada bulunmaktadır. Dünyadaki ilk kanser aşısı olan bu ürünü özellikle genç yaştaki kadınların (9-26 yaş öncelikle) yaptırmasını şiddetle önermekteyiz.
VULVA ve VAJEN KANSERİ
Kadın genital kanserleri içinde küçük bir yüzdeyi oluştururlar. Her yaşta görülürseler de özellikle 60yaş üzerinde sık görülürler. Sigara içiciliği ve HPV enfeksiyonları başlıca risk faktörleridir. Belirtileri:
- Geçmeyen yara ve şişlikler
- Kaşıntı
- Anormal kanamalar olabilir
Yukarıda bahsedilen cilt kanserleri de vulvada oluşabilirler. Şüpheli durumlarda biyopsi yapılarak, kesin tanıya gidilir.
Kanser riskini azaltmak için yapabilecekleriniz
Pek çok kanser türünde riskler yaşam tarzınızla ilişkilidir. Aşağıdaki öneriler bu açıdan önemlidir
- Sigara içmeyin
- Yağ tüketiminizi sınırlayınız (özellikle doymuş yağlar ve trans yağlar)
- Lif içeriği yüksek gıdaları tercih ediniz
- Düzenli sağlık kontrollerinizi yaptırınız
- Günde en az 30 dakika egzersiz yapınız
- Güneş ışıklarından korununuz ve güneşe çıktığınızda güneş yağı kullanmayı ihmal etmeyiniz.
- Vücudunuzdaki değişiklikleri gözleyiniz
- Alkol tüketiminizi sınırlayınız
Netice olarak:
Sağlıklı bir yaşam tarzı, tarama testleri, düzenli kontroller kanser riskinizi azaltabilir. Pek çok kanser türü erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilmektedir
Telefon: (542)-216 32 32
Elektronik posta: [email protected]
Elektronik posta: [email protected]