OSTEOPOROZ
Osteoporoz, kelime anlamı olarak gözenekli (porous) kemik (osteo) anlamına gelir.Gözenekleri artmış bir kemik dokusu daha zayıf ve kırılgan hale gelir.Hatta ileri aşamalarda eğilme,elektrik süpürgesi gibi bir yükü kaldırma ve hatta öksürme gibi bir nedenle dahi kırık oluşabilir.Osteoporozun en sık görülen sonucu kırıklardır.Bu kırıklar en çok omurgada, kalçada ve el bileklerinde oluşur.Daha çok kadınlara ait bir hastalık gibi algılansa da erkekleri de etkileyebilmektedir.
Belirtiler
Kemik kaybının başladığı erken dönemlerde herhangi bir belirti algılamazsınız, fakat kemik kaybı belli bir seviyeyi geçtikten sonra bazı belirtiler oluşmaya başlar. Bunlar:
Belirtiler
Kemik kaybının başladığı erken dönemlerde herhangi bir belirti algılamazsınız, fakat kemik kaybı belli bir seviyeyi geçtikten sonra bazı belirtiler oluşmaya başlar. Bunlar:
- Sırt ağrıları; özellikle omurlarda kırık oluşumu var ise çok şiddetli olabilir
- Boyda kısalma ve kambur bir duruş gelişmesi
- Omurlarda,el bileklerinde,kalçalarda ve diğer kemiklerde oluşan kırıklar
Neden oluşur?
Kemiklerinizin sağlamlığını şekilleri ve yoğunluklarına bağlıdır.Kemik yoğunluğunu içerdiği kalsiyum, fosfor ve diğer minerallerin miktarı belirler.Bu minerallerin olması gerekenden az miktarda olması durumunda kemik gücünü kaybeder. Yandaki resimlerde solda normal kemiğin bal peteği gibi yapısı, sağda ise osteoporozlu kemiğin gözenekli yapısı görülmektedir.
Bu hastalığın neden oluştuğu tam olarak aydınlanmış değildir,fakat kemiğin yapım ve yıkım süreçlerindeki dengenin yıkım lehine değişmesi ile bağlantılı olarak gelişmekte olduğu kesindir. Kemik dokusu devamlı olarak üretilmekte ve bir taraftan da yıkılmaktadır. Genç yaşlarda kemik yapım süreci ,yıkım sürecinden daha hızlı çalışır ve kemik dokusunun miktarı giderek artar. 30 lu yaşların ortalarına doğru kemik dokusunun miktarı en üst düzeye çıkar ve bu yaştan itibaren kemik dokusunun yıkılma hızı yapım hızını geçmeye başlar.Bu nedenle bu yaşlardan sonra kemik dokusu giderek azalmaya başlar.Kemik dokusundaki bu azalma kadınlar ve erkekler için geçerlidir. Kadınlarda menopozla birlikte düşen östrojen seviyeleri ile beraber kemik dokusundaki kayıp hızlanır.Menopoz sonrası kemik dokusundaki azalmayı artıran bir çok faktör söz konusu olası da en önemli faktör östrojen seviyelerindeki azalmadır. Osteoporoz geliştirme riskinizi belirleyen en önemli en önemli faktörler 25-35 yaşlarda elde etmiş olduğunuz zirve kemik dokusu miktarı ve daha sonraki dönemde bunu kaybetme hızınızdır.
Bu hastalığın neden oluştuğu tam olarak aydınlanmış değildir,fakat kemiğin yapım ve yıkım süreçlerindeki dengenin yıkım lehine değişmesi ile bağlantılı olarak gelişmekte olduğu kesindir. Kemik dokusu devamlı olarak üretilmekte ve bir taraftan da yıkılmaktadır. Genç yaşlarda kemik yapım süreci ,yıkım sürecinden daha hızlı çalışır ve kemik dokusunun miktarı giderek artar. 30 lu yaşların ortalarına doğru kemik dokusunun miktarı en üst düzeye çıkar ve bu yaştan itibaren kemik dokusunun yıkılma hızı yapım hızını geçmeye başlar.Bu nedenle bu yaşlardan sonra kemik dokusu giderek azalmaya başlar.Kemik dokusundaki bu azalma kadınlar ve erkekler için geçerlidir. Kadınlarda menopozla birlikte düşen östrojen seviyeleri ile beraber kemik dokusundaki kayıp hızlanır.Menopoz sonrası kemik dokusundaki azalmayı artıran bir çok faktör söz konusu olası da en önemli faktör östrojen seviyelerindeki azalmadır. Osteoporoz geliştirme riskinizi belirleyen en önemli en önemli faktörler 25-35 yaşlarda elde etmiş olduğunuz zirve kemik dokusu miktarı ve daha sonraki dönemde bunu kaybetme hızınızdır.
Yandaki grafikte kadında ve erkekte 30 lu yaşların ortalarına doğru ulaşılan maksimum kemik kütlesi ve daha sonra oluşan kemik dokusu kaybını grafik olarak gözleyebilirsiniz. Genç yaşlarda ne kadar çok kemik dokusu oluşturdu iseniz ileri yaşlarda osteoporoz geliştirme riskiniz o kadar azalacaktır. Yeterli kalsiyum ve D vitamini almamak ulaşabileceğiniz maksimum kemik yoğunluğunu azaltır ve bu da ileride osteoporoz riskinizi artırır.
Kemiklerinizin sağlıklı olması için
Yaşamınız boyunca üç faktör kemik sağlığınızı etkiler:
-Düzenli egzersiz
-Yeterli kalsiyum alınması
-Yeterli miktarda D vitamini alınması
Risk Faktörleri
Bazı faktörler osteoporoz geliştirme riskinizi artırır.
Osteoporozda erken tanı önemlidir, risk faktörlerini gözden geçirin ve kendinizin bu gruplara dahil olduğunuzu düşünüyorsanız en kısa zamanda doktorunuzla görüşünüz.Kadınlar açısından bu değerlendirmelerin özellikle menopozdan önce yapılması önemlidir.
Testler ve TeşhisKemiklerinizin sağlığını değerlendirmek için kullanılan çeşitli metotlar söz konusudur.Bunların başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.DEXA (dual energy x-ray absorptiometry) :Hızlı ve güvenilir bir şekilde sonuç veren en iyi tarama testidir.Omur,kalça ve el bileğindeki kemik yoğunluğunu ölçmekte kullanılır.Farklı zamanlarda yapılan ölçümlerle hastalığın gidişatı değerlendirilebilir.bunun dışında
Komplikasyonlar Osteoporozun en sık görülen ve en ciddi komplikasyonu kırıklardır.En çok omurlar ve kalçada görülürler.Kalça kırıkları genellikle düşme sonucu oluşurlar.Modern cerrahi uygulamalarla çoğu kırık tedavi edilebilmekle beraber özellikle yaşlılarda ciddi sakatlık veya ölüme neden olabilmektedirler.Omurlardaki kırıklar ise ,düşme olmadan, tamamı omurun üstüne binen yük nedeni ile gerçekleşebilmekte ve bazen çok şiddetli ağrılara neden olabilmektedir.Omurlarda oluşan bu çökme kırıkları kambur oluşumuna ve boy kısalmasına neden olabilmektedir.
Tedavi ve ilaçlar
Hormon tedavisi:bir zamanlar osteoporozun temel tedavi yöntemi olan bu uygulama diğer tedavi yöntemlerinin gelişmesi ve emniyetle ilgili endişelerin artması ile önemini yitirmiştir.Hormon tedavisi günümüzde daha çok menopoz semptomlarının baskılanması amacı ile kullanılmaktadır.
Bifosfonatlar: Bu gruptaki ilaçlar kemik yıkımını engelleyebilirler ve bu sayede kemik kütlesi korunabilir ve hatta artış dahi görülebilir.Steroid kullanımına bağlı kemik erimesi görülenlerde özellikle faydalı olurlar.Astım veya artrit nedeni ile uzun süreli steroid kullanmak zorunda olanlarda osteoporozu engelleyebilir.Yan etkiler arasında bulantı ve karın ağrıları önde gelir.Özellikle geçmişinizde reflü veya ülser var ise kullanımında dikkatli olunmalıdır.Bu grup ilaçların haftada bir ve ayda bir alınan formları bulunmaktadır.
2007 yılında ABD de ,yılda bir kez uygulanan bir ilaç piyasaya çıkmıştır.Zoledranic acid (Reclast) isimli bu ilaç damar yolu doktor ofisinde 15 dakika içinde uygulanmaktadır.Bu ilaç omurgadaki kırıkları %70 kalçadaki kırıkları ise %41 oranında azaltmaktadır. Osteoporoz tedavisi amacı ile bifosfonat grubu ilaç alanların çok küçük bir kısmında ve özellikle de damar yolu ile alanlarda çene kemiğinde osteonekroz ( kemik dokusunun ölmesi) şeklinde bir komplikasyon oluşmaktadır. Bu durum genellikle diş çekilmesi gibi bir travma sonrası veya kanser tedavisi sırasında oluşmaktadır.Şu andaki bulgular diş tedavisi öncesinde bifosfonat tedavisini durdurmanızı gerektirmemekle beraber, diş hekiminizi böyle bir tedavi aldığınız konusunda uyarmalısınız.
Raloksifen (Evista): SERM (selective estrogen receptor modulators) adı verilen bir ilaç grubuna dahildir . Artmış meme ve rahim kanseri riski gibi östrojene ait riskleri taşımadan, kemik dokusunda östrojen benzeri bir etki ile kemik yoğunluğu üzerine olumlu etkide bulunur.Sıcak basmaları bu ilacın en sık görülen yan etkilerindendir eğer bacak damarlarınızda pıhtı oluşması gibi bir probleminiz var ise bu ilacı kullanmamalısınız.Bu ilacın kadınlarda osteoporoz tedavisinde kullanımı için ruhsatı vardır, erkeklerde görülen osteoporozda kullanılmamaktadır.
Kalsitonin:Tiroit bezinden salgılanan bir hormondur ve kemik erimesini azaltıcı bir etkisi vardır. Özellikle kemiklerdeki ağrıyı azaltmak gibi bir özelliği de vardır.Genelde buruna sıkılan sprey şeklinde piyasaya sunulur, ayrıca enjeksiyon formları da bulunmaktadır.Bifosfonatlar kadar kuvvetli bir etkisi olmayan bu ilaç daha çok bifosfonat grubu ilaçları alamayanlara alternatif ilaç olarak kullanılmaktadır.
Teriparatide (Forteo): Kemik kırığı açısından yüksek risk taşıyan kadın ve erkeklerde kullanılan bir ilaçtır.Parathormon adındaki hormona benzer bir yapısı vardır ve mevcut diğer tedavi seçeneklerinin aksine kemik yapımını uyararak etki etmektedir.Cilt altına hergün yapılan enjeksiyonlar ile verilmektedir.Uzun süreli olası yan etkileri halen araştırılmakta olan bu ilacın iki yıldan uzun kullanılması şimdilik önerilmemektedir.
Tamoxifen:Meme kanseri tedavisinde kullanılan bir sentetik hormondur,SERM grubuna dahildir.Meme dokusunda östrojene zıt bir etki yaparken , kemik dokusunda östrojenik etki yapmakta ve kemik dokusunun erimesini azaltmaktadır.Sıcak basmaları,vajinal kuruluk veya vajinal akıntı, mide bozukluğu gibi yan etkiler oluşturabilir.
Gelişmekte olan tedaviler:
weighted kypho-orthosis (WKO) adı verilen yardımcı bir cihazı sabah ve akşamları 30 ar dakika kullanarak yapılan sırt egzersizleri sırt ağrılarını ve postür bozukluklarını düzeltmede oldukça umut vaat etmektedir.
ÖNLEME
Yeterli kalsiyum ve D vitamini alınması osteoporoz riskini azaltmak açısından son derece önemlidir.Eğer zaten osteoporozunuz var ise yeterli D vitamini ve kalsiyum almak kemik kaybını yavaşlatmakta faydalı olabilir.Günlük olarak almanız gereken kalsiyum miktarı yaşınıza göre değişiklik gösterir.Kalsiyuma en fazla çocukluk , ergenlik,gebelik ve emzirme döneminde ihtiyaç duyulur.Yaş ilerledikçe kalsiyumun barsaklardan emilimi azalır, bu duruma neden olan faktörlerden biri de ;başka nedenlerle kullanılan ilaçların kalsiyumla etkileşime girmesidir.Hormon tedavisi alan ve menopozda olan kadınların günde en az 1000 mg kalsiyum ve 800IU D vitamini almaları uygun görülmektedir. Hormon tedavisi almayan menopoz sonrası kadınlar, 65 yaşın üzerindeki erkekler ise günde 1500mg kalsiyum ve 800IU D vitamini almalılar.D vitaminin bazı kanser türlerine karşı da koruyucu olması ihtimal dahilindedir.Günlük D vitamini alımı 2000 IU üzerine çıkmamalıdır.Kalsiyum için süt ürünleri iyi bir kaynak olmakla beraber pek çok diğer gıda da kalsiyum açısından zengindir.Örneğin: badem,brokoli,yulaf,soya ürünleri.Eğer diyetinizle yeterli kalsiyum alamıyorsanız ilaç şeklinde bunu size sağlayacak pek çok ürün de bulunmaktadır.Kalsiyum desteği için kullanılan ilaçlar bazı kişilerde kabızlığa neden olabilmektedir, bu durumda sıvı alımını artırmalı ve diyetinizdeki lifli gıdaları artırmalısınız.
Diğer önlemler:
Hayat tarzınızı değiştirin:
Kemiklerinizin sağlıklı olması için
Yaşamınız boyunca üç faktör kemik sağlığınızı etkiler:
-Düzenli egzersiz
-Yeterli kalsiyum alınması
-Yeterli miktarda D vitamini alınması
Risk Faktörleri
Bazı faktörler osteoporoz geliştirme riskinizi artırır.
- Cinsiyet:Osteoporoza bağlı kırıklar kadınlarda erkeklere göre iki kat daha fazla görülmektedir.Bunun nedeni kadınlarda oluşan maksimum kemik yoğunluğunun daha düşük olması ve erkeklere göre daha uzun yaşamalarıdır.Ayrıca menopozda oluşan ani östrojen seviyesi azalması kemik kaybını hızlandırmaktadır.Narin yapılı kadınlar özellikle osteoporoz riski taşımaktadır.Testosteron seviyesi düşük olan erkeklerde de osteoporoz riski artmaktadır.Erkeklerde osteoporoz riski özellikle 75 yaşından sonra artmaktadır.
- Yaş: yaşla birlikte osteoporoz riski de artış gösterir.
- Irk: Beyaz ve sarı ırkta osteoporoz riski zencilerden fazladır.
- Aile hikayesi:Ailesinde osteoporoz olanların bu durumla karşılaşma riski daha fazla olmaktadır.
- Vücut yapınız: Zayıf ve narin yapılı kadın ve erkekler; yapılı ,iri-yarı olanlara göre daha fazla osteoporoz riski taşırlar.
- Tütün kullanımı:Hangi mekanizma ile etkilediği anlaşılamamış olmakla beraber,tütün kullananlarda osteoporoz riski artmaktadır.
- Hayat boyu maruz kalınan östrojen miktarı:Bir kadın hayatı boyunca ne kadar fazla östrojene maruz kalır ise, osteoporoz riski o kadar azalır.Erken yaşta adet görmeye başlayanların ve geç menopoza girenlerin riski daha az olmaktadır.Seyrek adet olanlarda veya 45 yaştan önce menopoza girenlerde osteoporoz riski artmaktadır.
- Yeme bozuklukları:Anorexia nervosa,bulimi gibi rahatsızlıkları olanların osteoporoz geliştirme riski artmaktadır.
- Kortikosteroid kullanımı:prednisone, cortisone, prednisolone ve dexamethasone gibi kortikosteroidlerin uzun süre kullanılması kemikleri olumsuz etkilemektedir.Bu tür ilaçları rahatsızlığınız nedeni ile (astım, romatoid artrit, psoriasis) uzun süre kullananlarda doktor kemiklerin erime durumunu değerlendirip gerekli tedbirleri almak durumundadır.
- Tiroit hormonları:Tiroit hormonlarının yüksek seviyede olması, kemiklerde erimeyi hızlandırır. Tiroit hormonlarının yüksek seviyelere çıkması ,tiroit bezinizin fazla çalışmasından (hipertiroidi) kaynaklanabileceği gibi, dışarıdan ilaç olarak size verilen tiroit hormonu ilaçlarının dozunun fazla olmasından da kaynaklanabilir.
- Selektif Serotonin Reuptake ınhibitörler. (SSRI) kullanımı.2007 yılında yapılan bir çalışmada bu grup ilaçları ( bu ilaçlar depresyon tedavisi için kullanılır) kullananlarda kemik yoğunluğunun kullanmayanlara göre daha düşük olduğunu göstermiştir.Fakat bu durum ilacı kesmenizi gerektirecek boyutta değildir.
- Diğer ilaçlar:Kan sulandırıcı bir ilaç olan Heparin'in , kanser tedavisinde kullanılan bir ilaç olan Methotrexate'in,bazı epilepsi ilaçları ve Alüminyum içeren antiasit ilaçların uzun süre kullanımı kemik erimesine neden olabilmektedir.
- Meme kanseri: Postmenopozal dönemde olup meme kanseri tedavisi amacı ile anastrozole , letrozole gibi aromataz inhibitörü gruptan ilaç verilenlerde osteoporoz riski artmaktadır.Tamoksifen verilenlerde ise bu risk artışı olmamaktadır.
- Yetersiz kalsiyum alınması:Hayat boyunca yetersiz kalsiyum almış olanlarda osteoporoz ve kırık riski artmaktadır.
- Kalsiyumun barsaktan emilimini azaltan durumlar:Midenin cerrahi olarak alınması,Crohn hastalığı,Vitamin D eksikliği,anorexia nervosa ve Cushing hastalığı gibi durumlarda barsaklardan kalsiyum emilimi olumsuz etkilenmektedir.
- Sedanter yaşam tarzı:Kemik sağlığının temelleri çocuklukta atılır.fiziksel olarak aktif olan ve yeterli kalsiyum alan çocuklarda en yüksek kemik yoğunluklarına ulaşılır.Hayat boyunca egzersiz yapılması kemik sağlığının korunması açısından her yaşta önemlidir.
- Aşırı gazlı içecek tüketimi:Kafein içeren gazlı içecekler (kola) ile osteoporoz ilişkisi net değildir, fakat kafeinin kalsiyum emilimini etkileyebileceği ve idrar söktürücü etkisi ile kalsiyum kaybını artırabileceği endişesi duyulmaktadır.Gazlı içeceklerde bulunan fosforik asit kandaki asit-baz dengesini etkileyerek kemik kaybını artırabilir.Eğer fazla miktarda gazlı içecek tüketiyorsanız ,D vitamini ve kalsiyum alımınızı yeterli seviyelerde tutmaya özen göstermelisiniz.
- Kronik alkolizm: Alkolizm erkeklerdeki osteoporozun en önde gelen nedenlerindendir.Aşırı alkol tüketimi barsaklardan kalsiyum emilimini bozmaktadır.
- Depresyon: Ciddi depresyon problemi olanlarda kemik erimesi hızlanmaktadır.
Osteoporozda erken tanı önemlidir, risk faktörlerini gözden geçirin ve kendinizin bu gruplara dahil olduğunuzu düşünüyorsanız en kısa zamanda doktorunuzla görüşünüz.Kadınlar açısından bu değerlendirmelerin özellikle menopozdan önce yapılması önemlidir.
Testler ve TeşhisKemiklerinizin sağlığını değerlendirmek için kullanılan çeşitli metotlar söz konusudur.Bunların başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.DEXA (dual energy x-ray absorptiometry) :Hızlı ve güvenilir bir şekilde sonuç veren en iyi tarama testidir.Omur,kalça ve el bileğindeki kemik yoğunluğunu ölçmekte kullanılır.Farklı zamanlarda yapılan ölçümlerle hastalığın gidişatı değerlendirilebilir.bunun dışında
- Ultrasonografik ölçümler
- CT cihazı ile taramalar yapılabilir
- 65 yaş üzerinde iseniz
- Menopozda ve osteoporoz için en az bir risk faktörünüz varsa (yukarıdaki listeye bakın)
- Omurganızda bir anomali var ise
- Osteoporoz yapabilen ilaçlar kullanıyorsanız(yukarıya bakınız)
- Tip 1 diyabetiniz,karaciğer hastalığınız,böbrek hastalığınız,tiroit hastalığınız var ise
- ailenizde osteoporoz öyküsü var ise
- Erken menopoza girdiyseniz
Komplikasyonlar Osteoporozun en sık görülen ve en ciddi komplikasyonu kırıklardır.En çok omurlar ve kalçada görülürler.Kalça kırıkları genellikle düşme sonucu oluşurlar.Modern cerrahi uygulamalarla çoğu kırık tedavi edilebilmekle beraber özellikle yaşlılarda ciddi sakatlık veya ölüme neden olabilmektedirler.Omurlardaki kırıklar ise ,düşme olmadan, tamamı omurun üstüne binen yük nedeni ile gerçekleşebilmekte ve bazen çok şiddetli ağrılara neden olabilmektedir.Omurlarda oluşan bu çökme kırıkları kambur oluşumuna ve boy kısalmasına neden olabilmektedir.
Tedavi ve ilaçlar
Hormon tedavisi:bir zamanlar osteoporozun temel tedavi yöntemi olan bu uygulama diğer tedavi yöntemlerinin gelişmesi ve emniyetle ilgili endişelerin artması ile önemini yitirmiştir.Hormon tedavisi günümüzde daha çok menopoz semptomlarının baskılanması amacı ile kullanılmaktadır.
Bifosfonatlar: Bu gruptaki ilaçlar kemik yıkımını engelleyebilirler ve bu sayede kemik kütlesi korunabilir ve hatta artış dahi görülebilir.Steroid kullanımına bağlı kemik erimesi görülenlerde özellikle faydalı olurlar.Astım veya artrit nedeni ile uzun süreli steroid kullanmak zorunda olanlarda osteoporozu engelleyebilir.Yan etkiler arasında bulantı ve karın ağrıları önde gelir.Özellikle geçmişinizde reflü veya ülser var ise kullanımında dikkatli olunmalıdır.Bu grup ilaçların haftada bir ve ayda bir alınan formları bulunmaktadır.
2007 yılında ABD de ,yılda bir kez uygulanan bir ilaç piyasaya çıkmıştır.Zoledranic acid (Reclast) isimli bu ilaç damar yolu doktor ofisinde 15 dakika içinde uygulanmaktadır.Bu ilaç omurgadaki kırıkları %70 kalçadaki kırıkları ise %41 oranında azaltmaktadır. Osteoporoz tedavisi amacı ile bifosfonat grubu ilaç alanların çok küçük bir kısmında ve özellikle de damar yolu ile alanlarda çene kemiğinde osteonekroz ( kemik dokusunun ölmesi) şeklinde bir komplikasyon oluşmaktadır. Bu durum genellikle diş çekilmesi gibi bir travma sonrası veya kanser tedavisi sırasında oluşmaktadır.Şu andaki bulgular diş tedavisi öncesinde bifosfonat tedavisini durdurmanızı gerektirmemekle beraber, diş hekiminizi böyle bir tedavi aldığınız konusunda uyarmalısınız.
Raloksifen (Evista): SERM (selective estrogen receptor modulators) adı verilen bir ilaç grubuna dahildir . Artmış meme ve rahim kanseri riski gibi östrojene ait riskleri taşımadan, kemik dokusunda östrojen benzeri bir etki ile kemik yoğunluğu üzerine olumlu etkide bulunur.Sıcak basmaları bu ilacın en sık görülen yan etkilerindendir eğer bacak damarlarınızda pıhtı oluşması gibi bir probleminiz var ise bu ilacı kullanmamalısınız.Bu ilacın kadınlarda osteoporoz tedavisinde kullanımı için ruhsatı vardır, erkeklerde görülen osteoporozda kullanılmamaktadır.
Kalsitonin:Tiroit bezinden salgılanan bir hormondur ve kemik erimesini azaltıcı bir etkisi vardır. Özellikle kemiklerdeki ağrıyı azaltmak gibi bir özelliği de vardır.Genelde buruna sıkılan sprey şeklinde piyasaya sunulur, ayrıca enjeksiyon formları da bulunmaktadır.Bifosfonatlar kadar kuvvetli bir etkisi olmayan bu ilaç daha çok bifosfonat grubu ilaçları alamayanlara alternatif ilaç olarak kullanılmaktadır.
Teriparatide (Forteo): Kemik kırığı açısından yüksek risk taşıyan kadın ve erkeklerde kullanılan bir ilaçtır.Parathormon adındaki hormona benzer bir yapısı vardır ve mevcut diğer tedavi seçeneklerinin aksine kemik yapımını uyararak etki etmektedir.Cilt altına hergün yapılan enjeksiyonlar ile verilmektedir.Uzun süreli olası yan etkileri halen araştırılmakta olan bu ilacın iki yıldan uzun kullanılması şimdilik önerilmemektedir.
Tamoxifen:Meme kanseri tedavisinde kullanılan bir sentetik hormondur,SERM grubuna dahildir.Meme dokusunda östrojene zıt bir etki yaparken , kemik dokusunda östrojenik etki yapmakta ve kemik dokusunun erimesini azaltmaktadır.Sıcak basmaları,vajinal kuruluk veya vajinal akıntı, mide bozukluğu gibi yan etkiler oluşturabilir.
Gelişmekte olan tedaviler:
weighted kypho-orthosis (WKO) adı verilen yardımcı bir cihazı sabah ve akşamları 30 ar dakika kullanarak yapılan sırt egzersizleri sırt ağrılarını ve postür bozukluklarını düzeltmede oldukça umut vaat etmektedir.
ÖNLEME
Yeterli kalsiyum ve D vitamini alınması osteoporoz riskini azaltmak açısından son derece önemlidir.Eğer zaten osteoporozunuz var ise yeterli D vitamini ve kalsiyum almak kemik kaybını yavaşlatmakta faydalı olabilir.Günlük olarak almanız gereken kalsiyum miktarı yaşınıza göre değişiklik gösterir.Kalsiyuma en fazla çocukluk , ergenlik,gebelik ve emzirme döneminde ihtiyaç duyulur.Yaş ilerledikçe kalsiyumun barsaklardan emilimi azalır, bu duruma neden olan faktörlerden biri de ;başka nedenlerle kullanılan ilaçların kalsiyumla etkileşime girmesidir.Hormon tedavisi alan ve menopozda olan kadınların günde en az 1000 mg kalsiyum ve 800IU D vitamini almaları uygun görülmektedir. Hormon tedavisi almayan menopoz sonrası kadınlar, 65 yaşın üzerindeki erkekler ise günde 1500mg kalsiyum ve 800IU D vitamini almalılar.D vitaminin bazı kanser türlerine karşı da koruyucu olması ihtimal dahilindedir.Günlük D vitamini alımı 2000 IU üzerine çıkmamalıdır.Kalsiyum için süt ürünleri iyi bir kaynak olmakla beraber pek çok diğer gıda da kalsiyum açısından zengindir.Örneğin: badem,brokoli,yulaf,soya ürünleri.Eğer diyetinizle yeterli kalsiyum alamıyorsanız ilaç şeklinde bunu size sağlayacak pek çok ürün de bulunmaktadır.Kalsiyum desteği için kullanılan ilaçlar bazı kişilerde kabızlığa neden olabilmektedir, bu durumda sıvı alımını artırmalı ve diyetinizdeki lifli gıdaları artırmalısınız.
Diğer önlemler:
- Egzersiz:Kuvvetli kemik dokusu oluşumunu destekler ve kemik kaybını azaltır.Egzersiz yapmaya hangi yaşta başlanırsa başlansın faydalı olacaktır.Ama erken yaşlarda başlandığında ve hayat boyu devam ettirildiğinde en üst düzeyde fayda görürsünüz.Yürüme,jogging,merdiven çıkma,ip atlama, ski yapma gibi mikro travmalar oluşturan sporlar kemik sağlığı açısından çok faydalıdır.Yüzme, bisiklet binme gibi sporlar kalp damar sağlığınız açısından faydalı olmakla beraber kemik sağlığı açısından aynı değerde değildirler.
- Soya tüketin:Soya ürünlerinin içerdiği östrojen benzeri maddeler kemik sağlığınızın korunmasına yardımcı olabilir.
- Sigara içmeyin:Sigara içilmesi kemik kaybını artırmaktadır
- Hormon tedavisi: Bu seçeneği doktorunuzla görüşün.Erkeklerde testosteron seviyesi düşükse dışarıdan ilaç olarak testosteron verilmesi faydalı olabilmektedir.
- Aşırı alkol tüketiminden uzak durun:Fazla alkol tüketilmesi ( günde iki kadehten fazla) kalsiyum emilimini bozmakta ve kemik dokusu üzerine olumsuz etkiler oluşturmaktadır.
- Kafeini ölçülü tüketin: Günde iki-üç fincandan fazla kahve kemik sağlığı açısından sakıncalı olabilmektedir. Özellikle kalsiyum alımınız sınırlı ise bu etki daha belirgindir.
Hayat tarzınızı değiştirin:
- Vücudunuzu iyi kullanın: Başınızı dik, çenenizi geride, omuzlarınız arkada,sırtınız düz ve beliniz kavisli bir şekilde bulunsun.Bu pozisyon sırtınıza en az yük binmesini sağlarken kırık ve deformasyon riskinizi azaltacaktır.Otomobil kullanırken sırtınızı bir yastıkla desteklemeniz uygun olacaktır.İş yaparken veya okurken öne doğru fazla eğilmeyiniz. Yük kaldırırken , ağılığı dizlerinize vererek kalkınız, ağırlığı asla belinize vermeyin.
- Düşmelerden korunun: Kaymaz tabanlı ve topuksuz ayakkabılar giyiniz, bulunduğunuz ortamda takılıp düşmenize neden olabilecek elektrik kordonu gibi malzemeler bulundurmayınız.Halı ve yolluklarınızın kaymaması için gerekli tedbirleri alınız.Bulunduğunuz ortamların aydınlatılmasını sağlayın.
- Ağrınızı yönetin:Ağrılarınız oluyor ise bu konuda doktorunuzdan yardım isteyiniz.Kronik ağrılar hareket kabiliyetinizi kısıtlayabilir ve daha da fazla ağrı duymanıza neden olabilir.
Op.Dr.Hüseyin ŞENYURT
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSM: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSM: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]