POLİKİSTİK OVER SENDROMU (PCO)
TANIM
Düzensiz adet görme, aşırı tüylenme ve obesite ile kendini gösteren ve kadınları değişik şekillerde etkileyen rahatsızlıklar bütünüdür.
Polikistik over sendromuna neyin neden olduğu bilinmemektedir. “Polikistik over sendromu” adı ise bu rahatsızlığı taşıyan kadınların çoğunda gözlenen yumurtalık görüntüsünden gelmektedir ( çok sayıda kistlerle dolu yumurtalıklar)
 NORMAL OVER |
 POLİKİSTİK OVER |
Polikistik over sendromuna (PCO) yaklaşık olarak 10 kadında bir rastlanır ve kadınlardaki kısırlığın önde gelen nedenlerindendir. PCO nun erken teşhis edilip kontrol altına alınması uzun dönemde görülebilen diyabet (şeker hastalığı) ve kalp hastalıkları gibi komplikasyonların görülmesi ihtimalini azaltacaktır.
BELİRTİLER
PCO olan kadınlarda aşağıda bahsedeceğimiz belirtilerden birkaç tanesi bulunur:
Düzensiz adet olma veya adet olamama: bu en karakteristik belirtidir. Bu kadınlar genelde 35 günden daha uzun aralıklarla adet olurlar veya başka bir şekilde söylemek gerekirse: senede 8 defadan daha az adet olurlar. Bu durum ergenlik döneminde adet görme ile başlayabileceği gibi bir süre sonrada ortaya çıkabilmektedir.
Androjen (erkeklik hormonu) fazlalığı belirtileri: bu hastalarda yükselmiş olan androjenik hormonlar nedeni ile yüzde, göğüslerde, karnın alt kesimlerinde, sırtta, kolların ve bacakların üst kısımlarında tüylenme, akneler ( ergenlik sivilceleri), erkek tipi saç dökülmesi görülebilir. PCO olan kadınların hepsinde bu bulgular gözlenmez.
Büyümüş ve çok sayıda kist içeren yumurtalıklar:
ULTRASONDA POLİKİSTİK OVER
Doktorunuz yapacağı ultrason incelemesinde yumurtalıklarınızdaki çok sayıda kisti tespit edebilir. Fakat bu görüntü her PCO hastasında görülmediği gibi, çok sayıda kist görülen her kadında da PCO yoktur. Bunun değerlendirmesini doktorunuz yapacaktır.
İnfertilite (kısırlık): PCO kadın kısırlık nedenleri arasında önemli bir yer tutmaktadır.
Obesite: PCO lu kadınların yaklaşık yarısı obezdir.
İnfertilite (kısırlık): PCO kadın kısırlık nedenleri arasında önemli bir yer tutmaktadır.
Obesite: PCO lu kadınların yaklaşık yarısı obezdir.
Ciltte çıkıntılı lezyonlar ( skin tag) : genelde boyun ve koltuk altlarında görülen 1-2 mm boyutunda cilt çıkıntılarıdır. PCO lu kadınlarda sıkça görülürler.
Akantozis nigrikans: ense, koltuk altları, uyluğun iç kısımları, vulva ve meme altlarında görülen koyu renkli kadifemsi cilt görünümüdür.
Akantozis nigrikans: ense, koltuk altları, uyluğun iç kısımları, vulva ve meme altlarında görülen koyu renkli kadifemsi cilt görünümüdür.
 skin tag |
 AKANTOZİS NİGRİKANS |
Prediyabet veya tip2 diyabet:
PCO lu kadınların insülin ve şeker metabolizmalarında bir bozukluk vardır ve bu yüksek kan şekeri seviyeleri ve diyabet ile sonuçlanabilir.
Aşağıda sıralanan problemlerin de PCO lu kadınlarda görülme ihtimali daha yüksektir.
Yüksek tansiyon
Kolesterol yüksekliği
C-Reaktif protein yüksekliği ( kalp damar hastalıkları riskini artırır)
Non-alkolik steatohepatit ( bir karaciğer hastalığı)
Uyku apnesi
Neden olur?
Kadınların aylık siklusları beynin ortasında bulunan hipofiz bezinden salgılanan FSH ve LH hormonları ile yumurtalıkların etkileşimi sonucunda gerçekleşmektedir.
Yumurtalıklar kadınlık hormonları olan östrojen ve progesteronun yanında <ndrojen denilen erkeklik hormonlarını da salgılarlar. Testosteron , androstenedion ve dehidroepiandrosteron böyle hormonlardır.
Polikistik overli kadınlarda, fazla miktarda Androjen salgılanır ve LH/FSH oranı anormal derecede yüksektir. Yumurtlama olayı normalden daha seyrek olarak gerçekleşir ve hatta bazı ağır vakalarda yumurtlama tamamen durabilir. Yumurtlamanın olmadığı durumlarda adet kanamaları tamamen kesilebilir veya çok düzensiz olur.
Polikistik over sendromunun nedeni bilinmemektedir fakat yüksek insülin seviyeleri ile bir bağlantısı olması kuvvetle muhtemeldir. Aşırı insülin seviyeleri birkaç mekanizma ile yumurtalıklarda Androjen yapımını artırmaktadır. Ayrıca hastalık mekanizmasında bir dizi genetik faktöründe rol oynadığı düşünülmektedir.
Ne zaman tıbbi yardım almalısınız?
PCO nun erken teşhis edilmesi diyabet ve kalp hastalığı gibi komplikasyonların görülmesi ihtimalini azaltmada yardımcı olacaktır.
Düzensiz, seyrek veya hiç adet olmuyorsanız ;akneleriniz var ise,yüzünüz ve vücudunuzda aşırı tüylenme var ise en kısa zamanda doktorunuz ile temasa geçiniz.
PCO lu kadınların insülin ve şeker metabolizmalarında bir bozukluk vardır ve bu yüksek kan şekeri seviyeleri ve diyabet ile sonuçlanabilir.
Aşağıda sıralanan problemlerin de PCO lu kadınlarda görülme ihtimali daha yüksektir.
Yüksek tansiyon
Kolesterol yüksekliği
C-Reaktif protein yüksekliği ( kalp damar hastalıkları riskini artırır)
Non-alkolik steatohepatit ( bir karaciğer hastalığı)
Uyku apnesi
Neden olur?
Kadınların aylık siklusları beynin ortasında bulunan hipofiz bezinden salgılanan FSH ve LH hormonları ile yumurtalıkların etkileşimi sonucunda gerçekleşmektedir.
Yumurtalıklar kadınlık hormonları olan östrojen ve progesteronun yanında <ndrojen denilen erkeklik hormonlarını da salgılarlar. Testosteron , androstenedion ve dehidroepiandrosteron böyle hormonlardır.
Polikistik overli kadınlarda, fazla miktarda Androjen salgılanır ve LH/FSH oranı anormal derecede yüksektir. Yumurtlama olayı normalden daha seyrek olarak gerçekleşir ve hatta bazı ağır vakalarda yumurtlama tamamen durabilir. Yumurtlamanın olmadığı durumlarda adet kanamaları tamamen kesilebilir veya çok düzensiz olur.
Polikistik over sendromunun nedeni bilinmemektedir fakat yüksek insülin seviyeleri ile bir bağlantısı olması kuvvetle muhtemeldir. Aşırı insülin seviyeleri birkaç mekanizma ile yumurtalıklarda Androjen yapımını artırmaktadır. Ayrıca hastalık mekanizmasında bir dizi genetik faktöründe rol oynadığı düşünülmektedir.
Ne zaman tıbbi yardım almalısınız?
PCO nun erken teşhis edilmesi diyabet ve kalp hastalığı gibi komplikasyonların görülmesi ihtimalini azaltmada yardımcı olacaktır.
Düzensiz, seyrek veya hiç adet olmuyorsanız ;akneleriniz var ise,yüzünüz ve vücudunuzda aşırı tüylenme var ise en kısa zamanda doktorunuz ile temasa geçiniz.
Teşhis
PCO teşhisinde doktorunuzun kullanabileceği özel bir test bulunmamaktadır. Teşhis daha çok diğer olası hastalıkların ekarte edilmesi metodu ile konulmaktadır. Tam bir fizik muayeneden sonra doktorunuz aşağıdaki testleri isteyebilir.
Kan testleri: çeşitli hormon seviyelerinin ölçülmesi gerekebilir(testosteron, DHEA sülfat, luteinizan hormon (LH), follikül –stimulan hormon (FSH), 17-hidroksi progesteron, prolaktin, ve tiroid-stimulan hormon (TSH)) ayrıca açlık kan şekeri, kolesterol ve trigliserit seviyeleriniz ölçülebilir.
Ultrason:doktorunuz ultrason incelemesi yaparak yumurtalıklarınızın ve rahminizin durumunu değerlendirecektir.
Komplikasyonlar
Tedavi
Polikistik over sendromunda tedavi içinde bulunduğunuz dönemdeki ihtiyaçlarınıza göre değişkenlik gösterir. Eğer infertilite (kısırlık) , hirsutism (tüylenme), akne veya obesite gibi problemler yaşıyorsanız doktorunuz ona göre bir tedavi planlayacaktır.
Uzun vadede en önemli amaç obesite, yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, diyabet gibi kalp damar hastalıklarının görülme riskini artıran problemleri kontrol altında tutmaktır. Bu amaçla yapacağınız periyodik doktor ziyaretlerinde fizik muayeneye ilave olarak kan şekerinizi ve kan lipitlerinizi görmek isteyecektir.
Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz yapma konusunda dikkatli olmanız faydalı olacaktır. Bu özellikle kilo fazlanız var ise önemlidir. Obesite insülin direncini artırır. Kilo vermeniz insülin direncini azaltacak ve aynı zamanda androjen seviyelerinin düşmesini sağlayacaktır bu da yumurtlama mekanizmasının düzelmesini sağlayabilecektir. Doktorunuz kilo verme konusunda sizi bir diyetisyene yönlendirebilir.
Doktorunuz PCO ile ilgili riskleri ve problemleri kontrol edebilmek için bir veya daha fazla sayıda ilacı size reçete edebilir.
Adetlerinizi düzenlemek için kullanılabilecek ilaçlar:
Gebe kalmaya çalışmıyorsanız doktorunuz düşük dozlu doğum kontrol haplarını size önerebilir. Bu ilaçlar sentetik östrojen ve progesteron içerir ve vücudunuzdaki androjen üretimini azaltırlar. Aynı zamanda vücudunuzun aralıksız olarak östrojene maruz kalmasını da engelledikleri için adet bozukluklarınız düzelir ve uzun vadede rahim kanseri ( endometrium kanseri) olma ihtimaliniz azalacaktır.
Alternatif bir yaklaşım her ay 10 gün süre ile progesteron almanız olabilir. Bu yaklaşımda adetleriniz düzene kavuşur ve rahim kanserinden korunursunuz fakat androjen seviyeleriniz düzelmez.
Doktorunuzun kullanabileceği bir diğer ilaç metformin dir ( Glucophage) . bu ilaç tip2 diyabet tedavisinde kullanılan ağız yolu ile alınan bir ilaçtır. İnsülin direncini kırmak için kullanılır ve bu arada androjen seviyeleriniz düşerken yumurtlama mekanizmanız daha düzgün çalışacaktır. Bu ilacın kullanılması durumunda rahim kanserine karşı korunup korunmayacağınız tam olarak netleşmemiştir.
Tüylenme problemleri için kullanabilecek ilaçlar:
Eğer tüylenme probleminiz belirgin ise androjenlerin etkilerini azaltacak bazı ilaçlar size önerilebilir. Spironolakton (Aldactone ) androjenlerin etkilerini azaltırken yeni androjen üretimini de azaltır. Yalnız bu ilaç gebe iseniz veya gebelik planlıyorsanız kullanılamaz. Spironolakton , idrar söktürücü bir ilaçtır bu nedenle daha sık idrar yapma ihtiyacınız oluşabilir.
Yüz ve boyun bölgesindeki tüyleri azaltmak için doktorunuz eflonithine isimli kremi önerebilir ( bu ilaç Türkiye’de bulunmamaktadır). Bu ilaç kullananların 1/3 de etkili olmaktadır. Bu ilaç gebelik sırasında kullanılmamalıdır.
Gebe kalabilmeniz için kullanılabilecek ilaçlar.
Gebe kalabilmeniz için yumurtlamanızı sağlayabilecek ilaçlar kullanmanız gerekebilir. Ağız yolu ile alınan zayıf bir anti östrojen olan Klomifen içeren ilaçları kullanmanız gerekebilir. Bu ilaç başarısız olduğunda ilave olarak metformin almanız istenebilir.
Klomifen ve metformin ile gebelik sağlanamaz ise FSH ve LH içeren enjeksiyon şeklindeki ilaçları kullanmanız gerekecektir. PCO lu kadınlarda LH seviyeleri yüksek olduğu için doktorunuz sadece FSH kullanarak tedavi deneyebilir.
Yumurtlamayı artırıcı ilaçlar kullanılarak elde edilen gebeliklerde çoğul gebelik oluşma ihtimali artmaktadır.
Cerrahi:
DRILLING YAPILMIŞ OVER
İlaçların gebe kalmanızı sağlayamadığı nadir durumlarda doktorunuz laparoskopik drilling denilen bir tür cerrahi girişimi size önerebilir.
Bu işlemde laparoskopik olarak karın boşluğuna girildikten sonra uygun aletler kullanılarak yumurtalıklarınızda minik delikler açılır. Bu şekilde Androjen hormonların ve LH nın seviyesi düşürülerek yumurtlamanızın sağlanması amaçlanır.
Tüylerin giderilmesi
Tüylerin giderilmesi için değişik seçenekler söz konudur bunlar: tüylerin tıraş edilmesi, ağda;jel,krem ve losyon şeklindeki tüy dökme metotları uygulanabilir. Bu tip uygulamalarda tüyler birkaç hafta sonra tekrar ortaya çıkarlar.
Kalıcı olarak tüyleri yok etmek için
Elektroliz: kıl köküne ince bir iğne batırılarak verilen elektrik akımı ile kıl kökünün tahrip edilmesi esasına dayanır. Netice alabilmek için tekrarlayan uygulamalar gerekir. Uygulama alanında yara oluşumu ve enfeksiyon gibi komplikasyonlar nadiren de olsa görülebilir. Evde kendi kendine uygulama için satılan cihazlar genellikle başarısız olmaktadır. Uygun olan bu konuda tecrübeli bir uzmanın uygulamayı yapmasıdır.
Lazer: kıl köklerini tahrip etmek için lazer ışığından faydalanılır. Uygulama yapılmazdan önce, uygulama sahasının tıraş edilmesi etkinli artırır. Kesin netice için uygulamanın birkaç kez yapılması gerekir.
Yaşam tarzı
PCO ile ilgili olarak basından, destek gruplarından ve sağlık personelinden birbiri ile çelişen tavsiyeler duyabilmekteyiz. Tartışmaların en fazla yoğunlaştığı konu ise karbohidratlar üzerindedir.
Karbohidratlar: bir basit şeker olan glikozun uzun zincirlerinden oluşurlar. Sindirim sisteminizde bu zincirler parçalanır ve kan dolaşımınıza karışırlar bu da insülin salgılanmasını tetikler.
Son zamanlarda popüler olan düşük yağ, yüksek karbohidratlı diyetler insülin seviyelerinin yükselmesine neden olur. Bu yüzden PCO su olan kadınlarda bazı sağlık otoriteleri düşük karbohidratlı diyetler önermektedirler. Fakat böyle bir diyette karbohidratların yerini alan doymuş yağlar kan kolesterolünü artırarak kalp damar hastalığı riskini artırmaktadır. PC olu kadınların uygulayacağı yüksek protein içeren bir diyetin yüksek karbohidratlı bir diyetten daha faydalı olacağı araştırmalar ile kanıtlanamamıştır.
Kompleks karbohidratları tercih ediniz.
Karbohidratlar pek çok kıymetli besin öğesini almanızı sağlar dolayısı ile karbohidrat alımını çok kısıtlamak doğru olmaz. Kısıtlama yerine liften zengin olan kompleks karbohidratları tercih ediniz. Aldığınız gıda maddesinin fazla lif içermesi sindirimin daha yavaş olmasını ve kan şekerinin daha yavaş yükselmesini sağlar. Yüksek lif içeriği olan gıdalar: tam tahıllı ekmekler ve gevrekler, tam tahıllı makarnalar, bulgur, kahverengi pirinç ve baklagillerdir. Basit karbohidrat içeren sodalı içecekler, meyve suları, şekerlemeler, dondurma ve pastaları daha az tercih etmelisiniz.
Egzersiz
Egzersiz kan şekerinizin düşmesini sağlar. PCO lu kadınların egzersiz programlarına katılmaları insülin dirençlerini azaltacak ve kilo kontrolü konusunda kendilerine destek olacaktır.
Op.Dr.Hüseyin ŞENYURT
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
Telefon: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
Telefon: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]