PREMENSTRUEL SENDROM (PMS) (ADET ÖNCESİ SIKINTILAR)
Premenstruel sendrom,adet öncesi dönemde görülen bir dizi fiziksel, psikolojik ve duygusal belirtilere verilen addır. Premenstruel gerginlik olarak ta adlandırılmaktadır. Bu tablonun özelliği adet öncesi dönemde başlaması ve adet kanamasının başlaması ile birlikte bir kaç gün içinde kaybolmasıdır.
Doğurganlık çağındaki kadınların nerede ise tamamında ve özelliklede 20 li yaşların son kısmı ile erken 40 lı yaşlarda olanlarda daha belirgin olarak gözlenmektedir. Küçük bir yüzdedeki kadında bu belirtiler günlük yaşantılarına engel olacak şiddette oluşmaktadır. Premenstruel sendromun neden olduğu tam olarak anlaşılamamıştır, fakat ay içinde kadın vücudunda oluşan hormon seviye değişiklikleri ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir.
Bu problemi kalıcı olarak çözecek bir tedavi henüz bulunamamıştır, sadece oluşan belirtileri hafifletmeye veya kontrol etmeye yönelik tedaviler uygulanabilmektedir.
Doğurganlık çağındaki kadınların nerede ise tamamında ve özelliklede 20 li yaşların son kısmı ile erken 40 lı yaşlarda olanlarda daha belirgin olarak gözlenmektedir. Küçük bir yüzdedeki kadında bu belirtiler günlük yaşantılarına engel olacak şiddette oluşmaktadır. Premenstruel sendromun neden olduğu tam olarak anlaşılamamıştır, fakat ay içinde kadın vücudunda oluşan hormon seviye değişiklikleri ile bağlantılı olduğu düşünülmektedir.
Bu problemi kalıcı olarak çözecek bir tedavi henüz bulunamamıştır, sadece oluşan belirtileri hafifletmeye veya kontrol etmeye yönelik tedaviler uygulanabilmektedir.
SEMPTOMLAR
Kişiden kişiye değişen pek çok değişik semptom tanımlanmıştır. Bu semptomların hepsi tüm kadınlarda görülmez, genellikle bir veya bir kaç tanesi aynı kadında görülür. Bir kadında görülen premenstruel şikâyetler zaman içinde şekil ve şiddetlerini değiştirebilir.
Bu güne kadar tanımlanmış 150 kadar değişik premenstruel belirti bulunmaktadır, bunların içerisinden en sık görülenler aşağıda sıralanmıştır.
· Sinirlilik
· Vücutta sıvı toplanması ve kendini şiş hissetme
· Ruhsal durumun dalgalanması
· Cilt ve saç değişiklikleri
· Aşırı duygusallık ve kendini kötü hissetme
· Uykusuzluk
· Konsantrasyon zorluğu
· Sırt ağrısı
· Eklem ve kas ağrıları
· Göğüslerde hassasiyet
· Yorgunluk
· Kilo alma (1 kg a kadar)
· İştah değişiklikleri veya belli gıdalara yönelik aşırı iştah
Bunların dışında kalbiniz daha hızlı atabilir, ellerinizde ve ayaklarınızda şişlikler oluşabilir, seks yapma isteğiniz azalabilir.
Bu belirtiler her ay yaklaşık aynı zamanda başlar ve adet olmanızla birlikte hızla kaybolurlar. Bazen bu belirtiler adet olmanıza 2 hafta kala dahi başlayabilmektedir.
Çoğu kadın bu belirtileri rahatsızlık verici bulurken, küçük bir yüzdedeki kadın ise bu belirtilerin normal işlerini yapmalarına engel olabilecek şiddette olduğunu bildirmektedirler. Adet öncesi sıkıntıların çok daha şiddetli olarak yaşandığı bu tablo "premenstruel disfori" adı ile kategorize edilmektedir. Premenstruel disfori tablosu olanlarda
· Yoğun ümitsizlik hissi
· Süreğen elem ve depresyon
· Öfke ve gerginlik
· Diğer aktivitelere yönelik ilgi azalması
· Alışılagelenden daha fazla veya daha az uyuma
· Kendine verilen değerde azalma
· Yoğun gerginlik ve sinirlilik hali görülebilmektedir
Premenstruel disfori tablosunda günlük yaşam ve ilişkileri ilgilendiren olumsuzluklar daha fazla olduğu için düzeltilmesi daha zor ve çaba isteyen bir durumdur.
Bu güne kadar tanımlanmış 150 kadar değişik premenstruel belirti bulunmaktadır, bunların içerisinden en sık görülenler aşağıda sıralanmıştır.
· Sinirlilik
· Vücutta sıvı toplanması ve kendini şiş hissetme
· Ruhsal durumun dalgalanması
· Cilt ve saç değişiklikleri
· Aşırı duygusallık ve kendini kötü hissetme
· Uykusuzluk
· Konsantrasyon zorluğu
· Sırt ağrısı
· Eklem ve kas ağrıları
· Göğüslerde hassasiyet
· Yorgunluk
· Kilo alma (1 kg a kadar)
· İştah değişiklikleri veya belli gıdalara yönelik aşırı iştah
Bunların dışında kalbiniz daha hızlı atabilir, ellerinizde ve ayaklarınızda şişlikler oluşabilir, seks yapma isteğiniz azalabilir.
Bu belirtiler her ay yaklaşık aynı zamanda başlar ve adet olmanızla birlikte hızla kaybolurlar. Bazen bu belirtiler adet olmanıza 2 hafta kala dahi başlayabilmektedir.
Çoğu kadın bu belirtileri rahatsızlık verici bulurken, küçük bir yüzdedeki kadın ise bu belirtilerin normal işlerini yapmalarına engel olabilecek şiddette olduğunu bildirmektedirler. Adet öncesi sıkıntıların çok daha şiddetli olarak yaşandığı bu tablo "premenstruel disfori" adı ile kategorize edilmektedir. Premenstruel disfori tablosu olanlarda
· Yoğun ümitsizlik hissi
· Süreğen elem ve depresyon
· Öfke ve gerginlik
· Diğer aktivitelere yönelik ilgi azalması
· Alışılagelenden daha fazla veya daha az uyuma
· Kendine verilen değerde azalma
· Yoğun gerginlik ve sinirlilik hali görülebilmektedir
Premenstruel disfori tablosunda günlük yaşam ve ilişkileri ilgilendiren olumsuzluklar daha fazla olduğu için düzeltilmesi daha zor ve çaba isteyen bir durumdur.
Nedenleri
Premenstruel sendromun neden olduğu tam olarak anlaşılabilmiş değildir. Olası nedenlerin başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.
Hormonal değişiklikler
Adet döngüsü içinde östrojen ve progesteron hormonlarının seviyeleri yükselir ve düşer. Hormon seviyelerindeki bu değişikliklerin, adet öncesi sıkıntıların başlıca nedeni olduğu düşünülmektedir. Adet öncesi yaşanan sıkıntıların, gebelik ve menopozda düzelmesi bu teoriyi desteklemektedir.
Kimyasal değişiklikler
Kandaki hormonlara benzer şekilde, beyinde bulunan "serotonin" gibi bazı kimyasal maddelerin seviyeleri de adet döngüsü içinde değişmektedir. Serotonin insanın duygulanımını etkileyen bir maddedir. Serotonin seviyesi düşük kadınların özellikle premenstruel sendroma yatkın oldukları düşünülmektedir. Serotonin seviyesindeki düşüklükler
· Yorgunluk
· Uykusuzluk
· Bazı gıdalara yönelik gelişen aşırı isteği izah edebilir.
Stres
Premenstruel sendromu olan kadınlar, stresli olduklarında şikâyetlerinin daha yoğun olduğunu tespit etmektedirler. Stres premenstruel sendromun direkt bir nedeni değilse de şikâyetlerin artmasına neden olabilmektedir.
Diyet
Bazı gıdaların fazla alınması, bazı gıdaları ise az alınması, yaşanan şikâyetlerin şiddetinde değişikliklere neden olabilmektedir. Örneğin fazla tuzlu gıdalar, vücutta su tutulmasına neden olup şişkinliği artırırken; alkol ve kafein enerji seviyenizi ve ruhsal durumunuzu etkileyebilmektedir. Vitamin ve mineral seviyelerindeki düşüklükler çekilen sıkıntıların şiddetini artırabilmektedir.
Teşhis
Premenstruel sendromun teşhisinde kullanılabilecek özel bir test bulunmamaktadır.
Doktorunuz sizin öykünüzü dinledikten sonra bir karara varabilir. Bazı vakalarda bir kaç ay boyunca günlük tutmanız ve şikâyetlerinizi yazmanız istenebilir
Doktorunuz sizin öykünüzü dinledikten sonra bir karara varabilir. Bazı vakalarda bir kaç ay boyunca günlük tutmanız ve şikâyetlerinizi yazmanız istenebilir
Tedavi
Nedeni tam olarak bilinmeyen ve 150 den fazla değişik belirti ile karşımıza çıkabilen bu tablonun, maalesef kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Yapılan daha çok belirtilerin şiddetini azaltmaya yönelik yaklaşımlardır.
Seçilecek tedavi yaklaşımlarını doktorunuz geçmişte bu rahatsızlığın tedavisinde edindiği tecrübeleri de göz önüne alarak ampirik olarak belirlemektedir.
Doktorunuzun deneyebileceği başlıca seçenekler aşağıda sıralanmıştır:
Non-steroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID):
Bu grup ilaçlar baş ağrıları, kas ve eklem ağrıları, göğüslerdeki hassasiyet gibi şikâyetleri azaltabilir. Bu grup ilaçlar bazen vücutta su tutulmasını artırmakta ve bununla bağlantılı şikâyetleri şiddetlendirebilmektedir.
Doğum kontrol hapları
Bu ilaçların gebeliği önleme etkilerinin yanında, adet öncesi sıkıntıları baskılamada da kullanılmaktadır. Yumurtlama mekanizmasını durduran bu ilaçlar, hormon seviyelerini sabitleştirmekte ve böylece hormonlardaki dalgalanmaların getirdiği sıkıntılar kaybolmakta veya hafiflemektedir.
Premenstruel disforik şikâyetleri olanlarda da bu ilaçlar denenebilmektedir.
Fakat maalesef kullanılan her vakada olumlu netice alınamamaktadır. Bazı kadınlarda doğum hapı kullanımı nedeni ile vücutta sıvı tutulması, sinirlilik gibi belirtiler ortaya çıkabilmektedir.
Selektif serotonin reuptake inhibitörleri (SSRI)
Antidepresan olan bu ilaçlar ağır premenstruel sendrom ve premenstruel disfori vakalarında etkili olabilmektedirler. Yorgunluk, gıdalara yönelik iştah değişiklikleri, uyku problemleri, depresyona eğilim gösterenlerde denenebilmektedirler. Fakat bazı vakalarda görülen ya etkiler kullanımı imkânsız hale getirebilmektedir.
İdrar söktürücüler
Göğüslerde dolgunluk ve hassasiyet, şişkinlik hissi gibi şikâyetleri olanlarda denenebilmektedirler.
Kendi kendinize yapabilecekleriniz
Diyet
· Şişkinlik hissini azaltmak için daha sık ve daha az yemek alınız
· Şişkinlik ve sıvı tutulumunu azaltmak açısından daha az tuz tüketiniz.
· Günde 6-8 bardak su içiniz. Vücudun susuz kalması baş ağrılarınızı ve yorgunluk hissini artırabilir.
· Kompleks karbonhidratlar tüketiniz. Tam tahıllı ürünler, sebzeler ve meyveler iyi bir seçenek olabilir.
· Kalsiyumdan zengin gıdaların tüketilmesi fiziksel ve psikolojik bazı belirtileri azaltabilir. Süt ve süt ürünleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve soya ürünleri iyi bir seçenek olabilir.
· Kafein ve alkol tüketiminde dikkatli olun.
· Günde beş porsiyon sebze ve meyve tüketerek, aldığınız vitamin ve mineral seviyenizi artırınız.
Egzersiz
· Haftada en az beş kez, yarımşar saatlik egzersiz genel sağlığınızı düzeltirken, depresyon ve yorgunluk hissini giderme konusunda yardımcı olacaktır.
· Yoga, pilates ve germe egzersizleri uyku düzeninizi sağlama ve stres seviyenizi azaltma konusunda yardımcı olabilir
Seçilecek tedavi yaklaşımlarını doktorunuz geçmişte bu rahatsızlığın tedavisinde edindiği tecrübeleri de göz önüne alarak ampirik olarak belirlemektedir.
Doktorunuzun deneyebileceği başlıca seçenekler aşağıda sıralanmıştır:
Non-steroidal antiinflamatuar ilaçlar (NSAID):
Bu grup ilaçlar baş ağrıları, kas ve eklem ağrıları, göğüslerdeki hassasiyet gibi şikâyetleri azaltabilir. Bu grup ilaçlar bazen vücutta su tutulmasını artırmakta ve bununla bağlantılı şikâyetleri şiddetlendirebilmektedir.
Doğum kontrol hapları
Bu ilaçların gebeliği önleme etkilerinin yanında, adet öncesi sıkıntıları baskılamada da kullanılmaktadır. Yumurtlama mekanizmasını durduran bu ilaçlar, hormon seviyelerini sabitleştirmekte ve böylece hormonlardaki dalgalanmaların getirdiği sıkıntılar kaybolmakta veya hafiflemektedir.
Premenstruel disforik şikâyetleri olanlarda da bu ilaçlar denenebilmektedir.
Fakat maalesef kullanılan her vakada olumlu netice alınamamaktadır. Bazı kadınlarda doğum hapı kullanımı nedeni ile vücutta sıvı tutulması, sinirlilik gibi belirtiler ortaya çıkabilmektedir.
Selektif serotonin reuptake inhibitörleri (SSRI)
Antidepresan olan bu ilaçlar ağır premenstruel sendrom ve premenstruel disfori vakalarında etkili olabilmektedirler. Yorgunluk, gıdalara yönelik iştah değişiklikleri, uyku problemleri, depresyona eğilim gösterenlerde denenebilmektedirler. Fakat bazı vakalarda görülen ya etkiler kullanımı imkânsız hale getirebilmektedir.
İdrar söktürücüler
Göğüslerde dolgunluk ve hassasiyet, şişkinlik hissi gibi şikâyetleri olanlarda denenebilmektedirler.
Kendi kendinize yapabilecekleriniz
Diyet
· Şişkinlik hissini azaltmak için daha sık ve daha az yemek alınız
· Şişkinlik ve sıvı tutulumunu azaltmak açısından daha az tuz tüketiniz.
· Günde 6-8 bardak su içiniz. Vücudun susuz kalması baş ağrılarınızı ve yorgunluk hissini artırabilir.
· Kompleks karbonhidratlar tüketiniz. Tam tahıllı ürünler, sebzeler ve meyveler iyi bir seçenek olabilir.
· Kalsiyumdan zengin gıdaların tüketilmesi fiziksel ve psikolojik bazı belirtileri azaltabilir. Süt ve süt ürünleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve soya ürünleri iyi bir seçenek olabilir.
· Kafein ve alkol tüketiminde dikkatli olun.
· Günde beş porsiyon sebze ve meyve tüketerek, aldığınız vitamin ve mineral seviyenizi artırınız.
Egzersiz
· Haftada en az beş kez, yarımşar saatlik egzersiz genel sağlığınızı düzeltirken, depresyon ve yorgunluk hissini giderme konusunda yardımcı olacaktır.
· Yoga, pilates ve germe egzersizleri uyku düzeninizi sağlama ve stres seviyenizi azaltma konusunda yardımcı olabilir
Destekleyici ilaçlar
Reçeteye tabi olmadan satılan bir dizi ilaç ve bitkisel ürün değişik derecelerde faydalı olabilir. Bu tip ürünleri kullanırken, bu ürünlerin etkinliklerinin etkinliği konusunda yeterli çalışmanın ve bilimsel kanıtın bulunmadığını unutmayınız. Bu tip ürünleri kullanmazdan önce doktorunuza danışmanız isabetli bir yaklaşım olacaktır. PMS tedavisinde kullanılabilen destekleyici ilaçların başlıcaları aşağıdadır.
· Magnezyum: sıvı tutulmasını, şişkinlik hissini, göğüs hassasiyetini azaltabilir. Günde 400 mg dan fazla alınmamalıdır.
· B6 vitamini: PMS semptomlarına iyi gelebilir. Günde 100 mg geçilmemelidir.
· E vitamini: Mide krampları ve göğüs hassasiyetine iyi gelebilir. Günde 400 IU den fazla alınmamalıdır.
· Evening Primrose Oil: PMS nin neden olduğu semptomları gidermek için kullanılsa da, faydalı olduğu bilimsel olarak kanıtlanmamıştır
· Agnus castus (hayıt meyvesi):Avrupa’da yapılan bazı çalışmalarda, günlük olarak alınan bu ürünün PMS nin genel semptomlarında bir azalma sağladığı bildirilmiştir.
· Black cohosh, zencefil, ahududu yaprağı, karahindiba gibi ürünler bazı kadınlar tarafından kullanılmakta ve fayda gördükleri bildirilmekte ise de; bu ürünlerin işe yaradığı hakkında bilimsel bir veri bulunmamaktadır.
· Magnezyum: sıvı tutulmasını, şişkinlik hissini, göğüs hassasiyetini azaltabilir. Günde 400 mg dan fazla alınmamalıdır.
· B6 vitamini: PMS semptomlarına iyi gelebilir. Günde 100 mg geçilmemelidir.
· E vitamini: Mide krampları ve göğüs hassasiyetine iyi gelebilir. Günde 400 IU den fazla alınmamalıdır.
· Evening Primrose Oil: PMS nin neden olduğu semptomları gidermek için kullanılsa da, faydalı olduğu bilimsel olarak kanıtlanmamıştır
· Agnus castus (hayıt meyvesi):Avrupa’da yapılan bazı çalışmalarda, günlük olarak alınan bu ürünün PMS nin genel semptomlarında bir azalma sağladığı bildirilmiştir.
· Black cohosh, zencefil, ahududu yaprağı, karahindiba gibi ürünler bazı kadınlar tarafından kullanılmakta ve fayda gördükleri bildirilmekte ise de; bu ürünlerin işe yaradığı hakkında bilimsel bir veri bulunmamaktadır.
Op.Dr.Hüseyin ŞENYURT
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSM: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Tel:(312) 431 71 71
GSM: (542) 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]