TOKSOPLAZMA ve GEBELİK
toksoplazma
TOKSOPLAZMOZİS
Soğuk algınlığına benzer belirtiler oluşturan parazitik bir enfeksiyondur.Nedeni olan organizma "toksoplasma gondii" tüm dünyada en yaygın görülen parazitlerden biridir. Bu parazitle enfekte olan kişilerin çoğunda hiç bir belirti oluşmaz.Buna karşılık bağışıklık sistemi bozuk kişilerle , gebelikte hastalığı geçiren annelerin bebeklerinde çok ciddi problemler oluşabilir . Genel sağlık durumunuz iyi ise muhtemelen hiç bir tedavi uygulanmadan hastalığı geçireceksiniz,fakat gebe iseniz veya bir nedenle bağışıklık sisteminiz zayıflamış ise enfeksiyonun şiddetini azaltmak için bazı ilaçlar size verilebilir. Ama her zaman için esas olan önlemedir.
Soğuk algınlığına benzer belirtiler oluşturan parazitik bir enfeksiyondur.Nedeni olan organizma "toksoplasma gondii" tüm dünyada en yaygın görülen parazitlerden biridir. Bu parazitle enfekte olan kişilerin çoğunda hiç bir belirti oluşmaz.Buna karşılık bağışıklık sistemi bozuk kişilerle , gebelikte hastalığı geçiren annelerin bebeklerinde çok ciddi problemler oluşabilir . Genel sağlık durumunuz iyi ise muhtemelen hiç bir tedavi uygulanmadan hastalığı geçireceksiniz,fakat gebe iseniz veya bir nedenle bağışıklık sisteminiz zayıflamış ise enfeksiyonun şiddetini azaltmak için bazı ilaçlar size verilebilir. Ama her zaman için esas olan önlemedir.
Belirtiler |
|
Çoğu kişi toksoplazmozis enfeksiyonu geçirdiğini anlayamaz, çünkü oluşan belirtiler ya hiç yok, ya çok hafif yada müphemdir. Bazı kişiler ise grip veya enfeksiyoz mononükleoz (virütik bir hastalık) benzeri belirtiler gösterirler. Bunların en belirginleri aşağıda sıralanmıştır:
- Vücut ağrıları
- Lenf düğümlerinde şişme
- Başağrısı
- Ateş
- Yorgunluk
- Boğazınızda yanma ve ağrı
- Başağrısı
- Zihin bulanıklığı
- Koordinasyon bozukluğu
- Havale
- Zatürre belirtileri
- Gözde oluşan problemlere bağlı bulanık görme (oküler toksoplazmozis)
Bebeklerde görülen belirtiler
Gebelik sırasında toksoplazmozis geçiren kadınların çoğunda hastalığa ait hiç bir belirti oluşmaz.Gebe kalmazdan hemen önce veya gebelik sırasında hastalığı geçiren kadınlar ortalama %30 oranında ,hastalığı bebeklerine geçirirler (kendilerinde hiç bir belirti olmasa dahi).Bebeğinizin hastalığı alma riski ve hastalığın şiddeti, bulaşmanın gebeliğin hangi döneminde olduğuna göre değişiklik gösterir.Gebeliğin son üç ayında hastalık geçirildiğinde bebeğinize bulaşma riski en fazladır, buna karşılık ilk üç ayda hastalığı geçirirseniz, bebeğe bulaşma ihtimali en azdır. Buna karşılık ilk üç ayda hastalığı alan bebeklerde hastalık gebeliğin geç dönemlerinde alanlara göre çok daha şiddetli seyreder.Bebeğin ilk üç ayda hastalığı alması durumunda ,sonuç genellikle düşük veya ölü doğumdur. Böyle bir gebeliğin devam etmesi durumunda ise doğan çocukta aşağıdaki problemler görülebilir:
- Havale
- Karaciğer ve dalakta büyüme
- Sarılık
- Şiddetli göz enfeksiyonları
- İşitme kaybı
- Zeka geriliği
- Körlüğe kadar gidebilen ciddi göz enfeksiyonlarıdır.
Neden olur?
Toksoplazma gondii (T.gondii) tek hücreli bir parazittir ve hayvanların çoğunu enfekte edebilir (kuşlar dahil). Seksüel üremesi sadece kedigillerde olabildiğinden kedigiller nihai konak hayvanlarıdır. T.gondii nin hayat çevrimi bir kedinin hasta bir hayvanı yemesi ile başlar , bu hayvan genellikle bir fare veya kuştur. Evde beslenen kedilere pişmemiş et verilmesi veya kedinin enfekte toprağı yemesi ile de hastalık kediye bulaşabilir. Kedinin vücuduna giren T.gondii kedinin ince barsak duvarına gömülür ve ookist denilen oluşumları yaparlar.Daha sonraki aşamada ,kedi bu ookistleri 2-3 haftalık bir süre boyunca dışkılama ile dış ortama atar. Her bir seferlik dışkılamada milyonlarca ookist dışarı atılır.Dış ortama atılan bu ookistler olgunlaşırlar ve toprakta aylarca bulaşmaya hazır vaziyette yaşarlar. Topraktaki bu ookistler bir başka canlı tarafından alındığında , o canlının vücudunda hızla çoğalırlar daha çok beyin ve kas dokusuna yerleşen inaktif kistler oluştururlar.Bu şekilde enfekte olmuş hayvanlarda genelde herhangi bir belirti oluşmaz ve ookistleri dış ortama atmazlar, ama bir şekilde bir başka canlıya yem olduklarında ona hastalığı bulaştırırlar. Bu yüzden insanlar bu hastalığı iyi pişmemiş hayvan etlerini yediklerinde de alabilirler (çiğ köfte bu nedenle özellikle tehlike taşımaktadır)
İnsanlarda ne olur?
Toksoplazma insan vücuduna girdiğinde olanlar yukarıda anlatılanlardan çok farklı değildir.Özellikle beyin ve kas dokusunda (kalp dahil) kistler oluşur. Eğer bağışıklık sisteminiz kuvvetli ise parazitler inaktif şekilde vücudunuzda yıllarca kalırlar.Vücudunuzun bağışıklık sistemi kuvvetli olduğu sürece bu parazitle tekrar enfekte olmazsınız.Fakat bir nedenle bağışıklık sisteminiz zayıflarsa ( hastalıklar veya kullanılan bazı ilaçlar nedeni ile) hastalık alevlenip çok ciddi komplikasyonlara neden olabilir.Toksoplazmozis hasta bir çocuk veya erişkinden size bulaşmaz. Bulaşma aşağıdaki mekanizmalarla olabilir:
- Parazit taşıyan kedi dışkısı ile temas: Bahçede çalıştıktan sonra veya kedi kumunu değiştirdikten sonra veya parazit içeren kedi dışkısı ile temas etmiş herhangi bir objeye dokunduktan sonra ağzınıza temas ettiğinizde parazit sizin vücudunuza girebilir. Avcı kediler ve çiğ et verilen kedilerin bu paraziti taşıma ihtimalleri daha fazladır.
- Enfekte gıda maddeleri ve su: Koyun,domuz ve geyik etleri toksoplazma ile bulaşık olma riski özellikle yüksek olan etlerdir.Ara sıra pastörize edilmemiş sütlerinde bulaşık olduğu tespit edilmektedir. Özellikle geri kalmış ülkelerde su da bulaşık olabilmektedir.
- Kesme tahtası,bıçak ve diğer mutfak malzemeleri: Çiğ etle temasa gelen mutfak malzemeleri de bulaştırıcı olabilmektedir. BU tip mutfak malzemesinin kullanımdan sonra bol sıcak su ve sabunla yıkanması doğru bir tedbirdir.
- Yıkanmamış meyve ve sebzeler:Meyve ve sebzelerin dış yüzeyleri toksoplazma ile bulaşık olabilmektedir.Bu yüzden meyve sebzelerin iyi bir şekilde yıkandıktan sonra tüketilmeleri önemlidir.
- Organ nakli ve kan nakli: Nadir vakalarda toksoplazmozisin organ nakli veya kan nakli ile bulaştığı rapor edilmiştir.
Risk faktörleri
Tüm dünyada yaygın olarak bulunan bu parazit ile herkesin enfekte olması mümkündür. Toksoplazma ile enfekte olan insanların çoğunda herhangi bir bulgu veya belirti oluşmamaktadır.Fakat bazı durumlarda ciddi sağlık problemleri oluşabilmektedir
- Kemoterapi alanlar:Kemoterapi bağışıklık sistemini etkiler ve vücudun basit enfeksiyonlarla mücadelesi bile zora girebilir.
- Steroid veya diğer immün süpresanlar kullanıyorsanız bağışıklık sisteminiz baskı altında olacak ve enfeksiyonlarla mücadele kapasitesi azalacaktır.
- AIDS:bu hastalıkla yaşayan insanların çoğu , aynı zamanda toksoplazma ile enfektedir. Toksoplazma yeni alınmış olabileceği gibi eski bir enfeksiyonun yeniden alevlenmesi şeklinde de karşımıza çıkabilir. Vücudun immün sisteminin (bağışıklık sistemi) bir ölçüsü olan CD+ lenfosit sayısı 100 ün altına düştüğünde toksoplazmanın görülme ihtimali artmaktadır.
- Gebelik: Gebe iseniz veya gebelik planlıyorsanız mutlaka doktorunuzla görüşünüz.Eğer aktif toksoplazmozisiniz var ise verilecek tedavi hastalığın bebeğe geçme ihtimalini büyük ölçüde azaltır. Gebe kalmazdan önce toksoplazmozis geçirmiş iseniz, hastalığı bebeğinize geçirme ihtimaliniz hemen hemen hiç yoktur.
Testler ve teşhis
Toksoplazma enfeksiyonunun kendine özgü bir belirtisi olmaması, belirti oluştuğunda da daha çok grip veya enfeksiyoz mononükleoza benzemesi klinik metotlar ile teşhisi zorlaştırmaktadır. Bu yüzden teşhis daha çok serolojik metotların kullanılması ile olmaktadır.
Gebelikte teşhis:
Sizi takip eden doktor toksoplazmadan şüphelenir ise, vücudunuzun bu mikroorganizmaya karşı geliştireceği antikorların ( Toksoplazma IgG ve IgM) kanda yoğunluğunu ve zaman içinde bu yoğunluğun değişimini izleyerek karar verecektir.Eğer hastalığın başlangıç döneminde iseniz, o zaman bu testler negatif sonuç verebilir. Böyle bir durumda , doktorunuz halen sizde toksoplazma olabileceğinden şüpheleniyorsa 2-3 hafta sonra aynı testleri tekrarlayıp,daha önce yapılanlarla karşılaştıracaktır. 2-3 hafta sonra yapılan bu testlerde tespit edilen antikor seviyeleri, tipleri ,artış ve azalış miktarına göre doktorunuz bir yorum yapacaktır.Antikor bulunmaması bu hastalığı geçirmediğiniz anlamına gelir.
Bebeğinize yönelik testler
Gebe iseniz ve yapılan testlerde toksoplazma enfeksiyonu geçirdiğiniz tespit edildi ise, ikinci aşama bebeğinizin etkilenip etkilenmediğini anlamak olacaktır.
Bu amaçla doktorunuz değişik metotları kullanabilir. Bunların başlıcaları aşağıda anlatılmıştır.
- Amniyosentez: 15. gebelik haftasından sonra uygulanabilir.İnce bir iğne ile bebeğinizin içinde bulunduğu su kesesine girilip,buradan bir miktar sıvı alınır.Daha sonra alınan bu sıvı incelenerek bir neticeye ulaşılır.Amniyosentez işlemi azda olsa bir düşük riski taşır, işlem sırasında hafif bir rahim kasılması,işlem sonrası amniyotik sıvının sızması gibi riskler içerir. Amniyosentez ile ilgili daha detaylı bilgi için bağlantıyı takip edebilirsiniz http://www.hsenyurt.com/amniyosentez.htm
- Ultrason incelemesi:Yüksek frekanslı ses dalgaları kullanarak yapılan bir incelemedir.Detaylı ultrason incelemesi ile toksoplazma teşhisi konulamaz, ancak hastalığa bağlı oluşacak bazı değişiklikler ( hidrosefali gibi) gözlenerek bir fikir sahibi olunabilir.Çoğu enfekte bebeğin doğumda belirti vermediği gerçeği göz önüne alınırsa, ultrason incelemesinin normal olması hastalığı ekarte ettirmez. Bu nedenle, toksoplazma şüphesi ile doğan bebeklerin ,özellikle doğumdan sonraki bir yıl içinde yakından takip edilmeleri gerekir.
Tedavi
Çoğu sağlıklı kişiye herhangi bir tedavi uygulanması gerekmez. Eğer toksoplazma enfeksiyonu geçiriyor ve buna ait belirtileri gösteriyorsanız ( hastaların çoğu belirti göstermeden iyileşirler) doktorunuz size bazı ilaçlar önerebilir.
Gebe iseniz ve toksoplazma enfeksiyonu geçiriyorsanız: şayet bebeğiniz hastalıktan etkilenmemiş durumda ise size spiramycin (bir antibiyotik) verilebilir.Bu antibiyotiğin kullanılması hastalığın bebeğinize geçmesi ihtimalini azaltmaktadır.Şayet yapılan incelemeler sonucunda doğmamış bebeğinizin toksoplazmadan etkilendiği anlaşılırsa bu durumda size pyrimethamine ve sulfadiazine tedavisi verilecektir. Bu ilaçların verilmesi anne karnındaki bebekte süren enfeksiyonun şiddetini azaltacaktır fakat oluşmuş tahribat geri dönmeyecektir.
- Pyrimethamine (Daraprim): Aynı zamanda bir sıtma ilacıdır. Folik asit metabolizmasını bozarak etki etmektedir. Uzun süreli kullanımda doktorunuz ilave olarak folik asit kullanmanızı isteyebilir.Bu ilaç karaciğerde ve kemik iliğinde problemler yaratabilir.
- Sulfadiazin:Bir antibiyotik olan bu ilaç genellikle pyrimethamine ile beraber kullanılır.
Gebe iseniz ve toksoplazma enfeksiyonu geçiriyorsanız: şayet bebeğiniz hastalıktan etkilenmemiş durumda ise size spiramycin (bir antibiyotik) verilebilir.Bu antibiyotiğin kullanılması hastalığın bebeğinize geçmesi ihtimalini azaltmaktadır.Şayet yapılan incelemeler sonucunda doğmamış bebeğinizin toksoplazmadan etkilendiği anlaşılırsa bu durumda size pyrimethamine ve sulfadiazine tedavisi verilecektir. Bu ilaçların verilmesi anne karnındaki bebekte süren enfeksiyonun şiddetini azaltacaktır fakat oluşmuş tahribat geri dönmeyecektir.
Önleme
Tıbbın diğer konularında da olduğu gibi, toksoplazma konusunda da önleme tedaviden üstündür. Bu amaçla aşağıdaki tedbirlere dikkat edilmesi yerinde olacaktır:
- Bahçede çalışırken ve toprakla ilgili işler yaparken eldiven giyiniz.İşiniz bittikten sonrada mutlaka elinizi bol sabunlu su ile yıkayınız.
- Az pişmiş veya pişmemiş etlerden uzak durunuz. Özellikle koyun,sığır ,geyik ve domuz etlerinde toksoplazma bulunabilir.İyice pişmeden etleri kesinlikle yemeyiniz.
- Çiğ etleri yemek için hazırladıktan sonra, bıçak,kesme tahtası ve diğer mutfak malzemelerini sabunlu su ile iyice yıkayın.
- Meyve ve sebzeleri iyice yıkayın veya kabuklarını soyun.
- Pastörize edilmemiş süt kullanmayın , zira bu tip sütler toksoplazma ile bulaşık olabilir.
- Çocukların oynadığı kum havuzlarının üzerini kapatın, zira kediler buraları tuvalet olarak kullanabilirler.
Kedi bakıyor iseniz
Kedileri seviyor ve besliyorsanız,bundan vazgeçmeniz gerekmez
- Kedinizi evde tutunuz,kuru mama veya konserve mamalarla besleyiniz.Çiğ et vermeyiniz
- Sokaktan kedi alıp beslemeyin.Toksoplazma ile enfekte olan kedilerin çoğunda herhangi bir belirti yoktur. Toksoplazma olup olmadığına yönelik testlerde yaklaşık olarak bir ay içinde netice verirler.
- Kedinizin kumunu bir başkası değiştirsin. Eğer bu mümkün olmuyorsa işlem sırasında mutlaka eldiven giyin ve daha sonra ellerinizi bol sabunlu su ile yıkayın.Kedi kumunu her gün değiştirin, böylece şayet ookist var ise bunların enfeksiyon yapma kapasitesi oluşmadan atılmalarını sağlamış olursunuz.Kedi kumunun olduğu kabı kaynar su veya dezenfektanlarla temizleyin. Dezenfeksiyon ve temizlik işlemlerini mutfakta yapmayın.
Op.Dr.Hüseyin ŞENYURT
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Telefon (312) 431 71 71
GSM: (542 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]
Tunus Caddesi 50A/7 ANKARA
Telefon (312) 431 71 71
GSM: (542 216 32 32
Elektronik posta: [email protected]
|
|
|
|